راه حل های آبی جهت برطرف کم آبی

عبارات مهم : کشاورزی

کلمه کم آبی بسیاری از ما را به یاد دوره ای می اندازد که هوا به طور غیر معمول خشک می شود، بارش ها کم می شود، آب هم، پشت سدها از حد معمول کمتر می شود. همین طور، قطعی برق یا جیره بندی آب مناطق در تابستان ها. ولی همین بحران، تنها در اثر کمبود بارش و اوج رفتن درجه حرارت پدید نمی آید. بلکه عواملی مانند زیاد کردن جمعیت، هدر رفتن آب –به خاص در بخش کشاورزی- آلوده شدن آب های قابل شرب، می توانند دیگر علل کم آبی سال های اخیر در کشور ما باشد.

راه‌حل‌های آبی جهت برطرف کم آبی

سدسازی؛ شدت یافتن کننده یا مددرسان؟

در سال های اخیر، صنعت سد سازی پیشرفت چشمگیری در کشور ما داشته است و تنها در سال ۲۰۰۷ میلادی، کشور عزیزمان ایران با احداث ۸۸ سد بزرگ و کوچک، توانست به طور متوسط، نزدیک به ۲میلیارد متر مکعب آب، به منابع کشور در سال اضافه کند.

با این حال، انتقادات بسیاری نیز به این روش مدیریت بحران آب وجود دارد. جهت مثال دکتر سیدآهنگ کوثر -دکترای خاک شناسی از دانشگاه اورگان آمریکا- در یکی از صحبت های خود در سال ۸۹ به ۲ علت کشورمان را جهت انباشت آب پشت سازه های غول پیکری به نام سد، مناسب تلقی نکرد؛ «یکی به علت ساختار زمین شناسی کشور ما که به دلایل متفاوت آبستن زمین لغزش ها، زلزله ها و حرکت های ریزشی فراوان هست. دوم، تبخیر سالیانه بالای آب که از ۱۳۰۰ میلی متر در دریاچه سد امیرکبیر تا ۴۰۰۰ میلی متر در هامون» گزارش شده است هست. وی میانگین تبخیر آب در کشور عزیزمان ایران را ۲۰۰ لیتر از هر متر مکعب آب عنوان کرده بود.

کلمه کم آبی بسیاری از ما را به یاد دوره ای می اندازد که هوا به طور غیر معمول خشک می شود، بارش ها کم می شود، آب هم، پشت سدها از حد معمول کمتر می شود. همین طور، ق

دکتر کوثر در مصاحبه دیگری آبخوانداری و آبخیزداری را راه حل های ما جهت نجات از بحران کم آبی دانسته بود و افزوده بود: «بهترین و ارزان ترین روش» از لحاظ محیط زیست و از لحاظ اقتصادی در جایی که امکان تغذیه مصنوعی وجود دارد؛ آبخوانداری و آبخیزداری زیر و روی زمین هست. به همین جهت دکتر فرهودی استاد زمین آشنایی ایران، اعتقاد است: «تمام سدهای کشور عزیزمان ایران روی گسل ساخته شده است هست. یک جای تنگی پیدا می کنند، بدون این که فکر کنند؛ چطور به وجود آمده است؟ این ها را گسل شکافته. پیش تر از این، گسل ها هم، اگر فعال نباشند و حرکت نکنند، زیرشان سوراخ هست. کوه های آهکی ما بر اثر این حرکت ها، شکسته است و آب آهک، سدها را در خود، حل می کند و باعث ایجاد سوراخ و غار خواهد شد.»

راه حل های چهارگانه

اینک راه حل هایی را که بعضی از کشورهای منطقه و همین طور ایالات کالیفرنیای آمریکا دنبال کردند؛ با هم بررسی کنیم. با این که کالیفرنیا در فاصله ای دور و منطقه متفاوتی از خاورمیانه واقع شده است است و هم چنین عملیات مقابله با بحران در خاورمیانه در مقیاس بسیار کوچکتر نسبت به کالیفرنیا اجرا شده است ولی شرایط آب و هوایی یکسان، منجر به «ارائه راه حل های مشابه» و «گرفتن درس های بزرگ از بحران آب» در خاورمیانه شده است است تا جایی که این راه حل های کاربردی درخاورمیانه اجرا شد و به علت «نتایج موفقیت آمیز آن» دوباره در کالیفرنیا مطرح شد. بنابراین، فارغ از منطقه جغرافیایی، می توان بعضی از راه کارهای مقابله با کمبود آب را بررسی کرد. قبل از راه اندازی و راه اندازی و بهره برداری از فناوری های پایدار آب در سال ۱۹۶۴ آب دریاچه Kinneret که یکی از بزرگترین دریاچه های آب شیرین فلسطین هست؛ از طریق لوله هایی به جنوب این منطقه انتقال یافته شد.

راه‌حل‌های آبی جهت برطرف کم آبی

این اتفاق از طریق ایجاد ۲ خط لوله عمده جهت ایجاد شریان مرکزی در این منطقه صورت پذیرفت. ۱-جداسازی نمک: پروسه تبدیل آب شور دریا به آب آشامیدنی در دهه ۷۰ میلادی شروع شد و در دهه ۹۰ میلادی بعد از یک خشکسالی شدید، پذیرفته شد. نخستین مرکز «اُسمز معکوس» جهت تبدیل آب دریا به آب شیرین در سال ۱۹۹۷ تأسیس گردید. در این مرکز، آب در «لوله های بلندتری» قرار می گرفت تا حدودی تصفیه شود و سپس، «تحت فشار» قرار می گرفت؛ در مرحله بعد، در پلاستیک های دایره ای ممبران -و بعد از جوشیدن نمک آن- طی پروسه ای از آب جدا می شد تا آب قابل شرب به دست آید. ۲-تصفیه آب فاضلاب ها: کشورهایی که با بحران کم آبی مبارزه کرده اند؛ دارای بالاترین رتبه های جهانی در میزان تصفیه فاضلاب هستند. در زمانی که کالیفرنیا می خواست از این روش پیروی کند اعلام کرد که تنها ۱۰ درصد از آب فاضلاب ها تصفیه می شوند. در این روش، فاضلاب تا سطحی تصفیه می شود که جهت استفاده در آب کشاورزی قابل استفاده باشد.

جالب این است که بدانید در کشور ما، بر اساس اعلام مرکز پژوهش های مجلس و وزارت نیرو، بین ۸۰ تا ۹۰ درصد آب مصرفی در زمینه کشاورزی، از منابع زیرزمینی، مصرف می شود و چیزی حدود ۶۰ درصد از این میزان آب نیز، «هدر رفت آب» هست. از طرف دیگر، «میزان برداشت محصول» در کشور ما، بین ۵۰۰ گرم تایک کیلو گرم از هر متر مکعب آب است که این عدد، در میانگین جهانی، ۳ کیلوگرم هست. بعد شاهدیم که استفاده از آب تصفیه شده است منازل جهت کشاورزی و همچنین علمی تر شدن بخش کشاورزی، می تواند یکی از راهکارهای اساسی جهت حل بحران آب باشد. ۳-کاشت گیاه های کم آب بر: در این روش یک کار فرهنگی ایجاد شد و به شهروندان راجع به «اهمیت و جدی بودن مساله آب» توضیح داده شد. بعد از آن به هر شهروند کشاورز، میزان مشخصی «سهمیه آب» داده شد. کشاورزانی که از آن میزان، آب بیش تری مصرف می کردند، مجبور بودند «مالیات سنگین تری» را پرداخت کنند. به این ترتیب، «کاشت گیاه های آب بر» در این منطقه جای خود را به گیاهانی داد که به آب کمتری نیاز دارند.

کلمه کم آبی بسیاری از ما را به یاد دوره ای می اندازد که هوا به طور غیر معمول خشک می شود، بارش ها کم می شود، آب هم، پشت سدها از حد معمول کمتر می شود. همین طور، ق

بر اساس آمارهای شرکت جهانی خواروبار و کشاورزی شرکت ملل متحد (فائو) کشور ما مقام سوم تولید هندوانه و خیار را دارد و در کشور خشک و نیمه خشک ما هر سال هزار هکتار از اراضی به کشت هندوانه تخصیص داده شده است می یابد. بعد پرهیز از این نوع کشت -به عنوان یک راه حل کاربردی و موثر- می تواند جهت ما بسیار کارگشا باشد. ۴- هوشمند کردن لوله ها: لوله های ساخته شده است بعد از مدتی که از سن آن ها می گذرد، نشت می کنند و آب می دهند. در نتیجه سالیانه مقدار زیادی آب از دست می رود. به گفته بانک جهانی، سالیانه در حدود ۳۲ میلیارد متر مکعب آب شهری از بین می رود. این یعنی عدد شگفت انگیزِ ۲۵ تا ۳۰ درصدی اتلاف آب آشامیدنی در لوله ها با هزینه ای بالغ بر ۱۴ میلیارد دلار.

برخی کشورها در خاورمیانه از حسگرهایی جهت شناسایی نشت استفاده می کنند و از دست رفتن آب را به حداقل می رسانند. سیستم های مواظبت از لوله به نام «Trenchless Automated Leakage repair» وجود دارند که در این سیستم دو سوپاپ فویل گلوله ای، به منظور تعمیر لوله های آب شهری، آزاد می شود، به طوری که مواد معدنی چسبنده در هنگام نشت، آزاد خواهند شد و نشت لوله به صورت اتوماتیک گرفته می شود. همین طور، این سنسورها، قادرند تا اطلاعاتی مانند میزان جریان، کیفیت آب و فشار را کنترل کنند تا بتوانند به موقع و مناسب، تغییرات مورد نیاز را در این قسمت ها انجام دهند. گفتنی است این روش و اقدام های مشابه در سال گذشته منجر به رشد ۵/۱۳ درصدی منابع آبی در کالیفرنیا شده است است.

راه‌حل‌های آبی جهت برطرف کم آبی

سخن آخر؛ وقت تنگ است

استفاده از این روش ها در کشور ما، تا حدود بسیاری می تواند به حل بحران آب کمک کند. همین طور پیشرفت های تکنولوزیکی بسیار دیگری نیز اخیرا به دست آمده که از جمله آن می توان به پدیده بارور سازی ابرها و تلاش جهت رشد بارش ها اشاره کرد که نیازمند تحقیقات و تجهیزات بیش تر هست. از طرفی روش های بسیاری نیز جهت صرفه جویی در آب وجود دارد؛ مانند روش های آینده که در کشور سوئد به تولید انبوه رسیده اند و آب مصرفی را تا حد بسیاری کم کردن می دهند. توجه بسیاری از کشورهای بزرگ دنیا به پروژهش ها و اختراعاتی از این دست، گواهی بر اهمیت عنوان کم آبی است و لزوم پیگیری و ساختن فرهنگ در این زمینه را نشان می دهد که حتی اگر از همین امروز هم شروع کنیم دیر است.

آرمان

واژه های کلیدی: کشاورزی | استفاده | کشاورزی | تصفیه آب | خاورمیانه | کالیفرنیا | بحران کم آبی | تصفیه آب فاضلاب | کالیفرنیای آمریکا