سالگرد درگذشت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی موعد مناسبی جهت ارزیابی شرایط کشور در نبود این صورت موثر سیاسی به نظر می رسد؛ چهره‌ای که از سال‌های قبل از انقلاب اسلامی
تابش: اگر هاشمی دست به افشاگری می زد پشت پرده بسیاری از صورت ها مشخص می شد
عبارات مهم : سیاسی
بعد از فوت مرحوم هاشمی رفسنجانی همواره بحث جایگزینی شخصیتی در تراز ایشان در فضایی دور از عرصه های رسمی قدرت مطرح بوده هست. به خاص اینکه آیت الله هاشمی در چند دوره انتخابات اخیر نقش موثری را در فضای سیاسی کشور ایفا کرد و فقدان ایشان نوعی نگرانی را به خاص جهت فعالان سیاسی اصلاح طلب به وجود می آورد.
اگر هاشمی دست به افشاگری می‌زد پشت پرده بسیاری از چهره‌ها مشخص میشد / تابش
محمدرضا تابش، نماینده اصلاح طلب مجلس و نایب مدیر فراکسیون امید، هاشمی رفسنجانی را محرم ترین فرد به امام و رهبری توصیف می کند و می گوید اگر او اراده می کرد وقایعی از ادوار متفاوت را افشا کند، سنگ روی سنگ بند نمی شد و پشت پرده صورت ها مشخص می شد و این نشات گرفته از علایق و دل بستگی اش به نظام بود که بسیاری از رازها نظام را در دل خود نگه داشت.
سالگرد درگذشت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی موعد مناسبی جهت ارزیابی شرایط کشور در نبود این صورت موثر سیاسی به نظر می رسد؛ چهره‌ای که از سال‌های قبل از انقلاب اسلامی
*شخصیت مرحوم هاشمی رفسنجانی از نظر شما تحت تاثیر کدام یک از شخصیت های تاریخ معاصر کشور عزیزمان ایران بود؛ چون هم فکران ایشان، مرحوم هاشمی را تحت تاثیر امیرکبیر می دانند.
آیت الله هاشمی رفسنجانی شخصیتی جامع الاطراف داشتند که هم در کسوت روحانیت بود و با رموز حوزه های علمیه و افکار روحانیت آشنا بود و هم درعین حال دستی در بازار و داد و ستد داشت. ایشان اگرچه به عنوان یک روحانی در زمره مبارزین با رژیم ستم شاهی قرار داشت، ولی با گروهها و احزابی که افکار و نظر های متنوع وبعضا متضادی داشتند ارتباط و تعامل برقرار می کرد و در واقع حلقه وصل مبارزین انقلابی بود. به پرسشها بین المللی از جمله حوادث خاورمیانه و فلسطین واقف بود. شخصیت سیاسی ایشان زیاد متاثر از شخصیت سیاسی افرادی بود که تحول گرا و اصلاح طلب بودند؛ مانند امیرکبیر، مدرس، عبده و… کاملا تحت تاثیر حضرت امام و مجذوب ایشان بود. او انقلاب اسلامی را همچون شخصیت هایی امثال شهید مطهری، شهید بهشتی و مقام معظم رهبری می دید که از پایگاه دین بتواند به استبداد واستعمار خاتمه دهد و درجامعه عدالت و قسط برقرار کند. می خواست انقلاب اسلامی بتواند طرحی نو در دنیای معاصر در افکند. از نظر او دین اسلام وحکومت دینی توانایی اداره جامعه را در سطح وسیع داشت.
*برای مرحوم هاشمی در سیاست کشور عزیزمان ایران چه نقشی قائل هستید؟
آیت الله هاشمی رفسنجانی شخصیتی کاملا ممتاز، مردمی، انقلابی، واقع ببن وروشن نگر بود. شاکله وجودی او باعث شده است بود به قضایا ازسر محاسبه نگاه کند و بر مبنای خواست های مردم، آینده ای را جهت جمهوری اسلامی ترسیم کند که دین در عرصه حکومت، بدرخشد. او در اداره جنگ در خدمت پیاده کردن اهداف امام و انقلاب قرار داده شد و در شورای انقلاب نقش آفرین بود. در دفاع مقدس، مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان هم نقش ممتاز خود را به خوبی ایفا کرد و جهت تحقق اهدافش از اهرم های مقبولیت، تاثیرگذاری و قدرت به اتکای رای مردم نیز استفاده کرد و علیرغم بعضی تنگناها وتنگ نظری ها و تهمت هایی که به او روا داشته شد، کنار نکشید و خسته نشد.
اگر هاشمی دست به افشاگری می‌زد پشت پرده بسیاری از چهره‌ها مشخص میشد / تابش
او حتی از کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس هم سر باز نزد؛ نه اینکه حرص مقام داشته باشد، بلکه می خواست آرزوی بزرگ هایش به نتیجه برسد. ایشان شخصیتی بود که هم قبل از انقلاب را درک کرده بود و هم دلش جهت توسعه کشور می تپید و قائل به تحول در روش ها جهت پیشرفت در کشور بود. او یک مبارز انقلابی و شخصیت مردمی خستگی ناپذیر بود که از بذل هیچ کوششی فروگذار نکرد تا به آرزوی بزرگ هایی که مردم به خاطر آن انقلاب کرده بودند و او به آنها وفادار بود، جامه عمل بپوشاند.
*این تهمت ها و تنگ نظری ها زیاد از سوی چه طیف یا چه کسانی بود؟
آیت الله هاشمی رفسنجانی آماج حملات تندروانه بعضی رفقای سابق خود و حتی معدودی از اصلاح طلبان نیز قرار داده شد که زیاد درگروه اول ریشه درشاید تنگ نظری ها و مسابقه ها داشت. بعضی هم تصورشان این بود که سیاست های به کارگرفته شده است تضعیف دین را درپی خواهد داشت. در اصلاح طلبان زیاد وحشت دورشدن از آرزوی بزرگ های انقلاب و خواست های تاریخی مردم و رواج شاید به تعبیر عریانش اشرافی گری را به دنبال خواهد داشت که موجب برانگیخته شدن مخالفت ها می شد. علی رغم این برخوردها که گاهی عرصه را تنگ و سخت می کرد ولی او دست از اهدافش برنداشت.
سالگرد درگذشت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی موعد مناسبی جهت ارزیابی شرایط کشور در نبود این صورت موثر سیاسی به نظر می رسد؛ چهره‌ای که از سال‌های قبل از انقلاب اسلامی
*با این وجود آیا توانست نقش موثری در فضای سیاسی ایفا کند؟
حسن بزرگ آقای هاشمی امید به آینده، استواری درعزم و اراده و مایوس نشدن بود. ایشان تا هنگامی که در قید حیات بود، ممکن بود خیلی اوقات علیرغم داشتن سمت رسمی، از مدار تصمیم گیری خارج باشد یا نتواند هر آنچه را که در اندیشه اش بود، محقق کند ولی با یک موضع گیری سنجیده و سخن تاثیرگذار به افراد روحیه می داد و خواست مردم را ملاک عمل حاکمیت می دانست. مثل فرآیند انتخابات ۷۶ که به مردم تضمین داد رای ارزش خوانده می شود؛ یاصحبت هایش بعد از انتخابات ۸۸ که هدفش التیام و آرامش دادن به جامعه بود. اگر چه ممکن بود صفر تا صد قدرت در اختیارش نبوده باشد؛ ولی موضع خویش را درمقام حاکمیت اراده مردم بیان می کرد. اشاره کردم، همانند انتخابات ریاست جمهوری ۷۶ که پیامدش روی کارآمدن آقای خاتمی بود و بعد از آن شاهد تحولاتی هستیم که درجامعه رخ داد.
اگر هاشمی دست به افشاگری می‌زد پشت پرده بسیاری از چهره‌ها مشخص میشد / تابش
زمانی ما دراقلیت محض بودیم عدد اصلاح طلبان حاضر در مجموعه حاکمیت به تعداد انگشتان دو دست نمی رسید ولی در ملاقات هایی که با ایشان داشتیم چنان با روحیه و امیدوار صحبت می کرد که انگار ما در اکثریت هستیم. بی پرده صحبت می کرد و بعضا مطالبی را که به رهبری معظم منعکس کرده بود و نقطه نظرات ایشان را توضیح می داد. حتی گاهی از اختلاف سلایق می گفت ولی مواظبت می کرد و توصیه اش این بود، مباحث علنی نشود. براین باور بود که ضرورتی ندارد حرف های درون خانواده نظام علنی شود. اگر جایی هم مسیری طی می شد که مشی مسئولان و اراده آنها با آرزوی بزرگ ها و ارزش های انقلاب فاصله داشت، خودش وارد عمل می شد و حرفش را می زد. او در عین کیاست و درایت، دلیری داشت و اگر ضرورت ایجاب می کرد مواضعش را صریح بیان می کرد؛ در عین حال اگر مصلحت نمی دید حرفی علنی شود، آن را به شیوه های دیگر دنبال می کرد. بسیاری از رازها نظام را در دل خود نگه داشت.
*رابطه مرحوم هاشمی با رهبری چگونه بود؟
او محرم ترین فرد به حضرت امام و رهبری بود و هیچگاه ندیدم پرسشها حساس و دارای طبقه بندی را که بین ایشان و امام و رهبری گذشته در خفا یا علنی بیان کند. این هم نشات گرفته از وفاداری و مدیریت ایشان بود. البته ممکن است در قالب یادداشت نوشته باشند که بعد از طی شدن حساسیت ها منتشرشود ولی اگراراده می کرد وقایعی از دوران مبارزه و حوادث انقلاب اسلامی و مقطع جنگ تحمیلی و سال های حاکمیت جمهوری اسلامی را که در دلش بود و به افراد و اشخاص و نهادها و دستگاه های متفاوت و مواضع آنها در قبال پرسشها حساس مربوط می شد، افشا کند، سنگ روی سنگ بند نمی شد و پشت پرده صورت ها مشخص می شد.
این ها نشات گرفته از علایق و دل بستگی اش به نظام بود. آیت الله هاشمی شخصیتی مودب و منطقی بود که آدم پیش او احساس امنیت می کرد، او زیاد وقت ها شخص دوم نظام بود و اینکه می شد پیش او بدون لکنت زبان حرف زد بسیار ارزشمند بود. همین روحیه باعث می شد هم مخزن الاسرار نظام باشد و هم خودش بی واسطه اطلاعات را کسب کند و به امام و رهبری و سایر مسئولان ذیربط انتقال یافته کند و تصمیم گیری ها را مبتنی بر واقعیت ها رقم زند. اثر این نوع فعالیت او را در آخر جنگ تحمیلی دیده ایم.
*برخی انتقاداتی به عملکرد مرحوم هاشمی مطرح می کنند؛ آیا شما هم قائل به اشتباهاتی در دوران مدیریت اجرایی او هستید؟
جاهایی هم در سیاست هایی که اعمال کرده، ممکن است اشتباهاتی داشته یا توفیقی در اجرای هر آنچه مدنظرش بوده نداشته هست؛ به عنوان نمونه در بعضی مناصب هر چند مدیریت به روز و کارآمد بود، ولی باید مواظبت می شد که مدیران منبعث از آرزوی بزرگ های انقلاب و درخدمت تحقق خواست های مردم باشند. پیگیری به کار مردم و کشور را در اولویت قراردهند، به اراده مردم و این که آنها ولی نعمت ما هستند، عملا باور داشته باشند، راحت زیستی و پرهیز ازتجمل گرایی را پیشه خود کنند. اینها گاهی منشا اختلاف نظر اصلاح طلبان و بعضا اصول گرایان با بعضی عاملان دولت ایشان می شد.
*پایگاه سیاسی مرحوم هاشمی در چه طیفی تعریف می شود؟
ایشان پایگاه مردمی داشت؛ طیفی که انقلاب کرده بودند و دلبسته به انقلاب بودند و طیف تکنوکراتی که انقلاب را قبول داشتند ولی روش های دگم را نمی پسندیدند و خیلی از اصلاح طلبانی که آرزوی بزرگ های خویش را در دل انقلاب می جستند و اصول گرایانی که می درخواست کردند عملا جمهوری اسلامی موفق شود، خیل مدیران کشور و تکنوکرات ها و حتی ملی مذهبی های واقع بین وعلاقمند به توسعه کشور، طرفدارش بودند.
*بسیاری معتقدند مرحوم هاشمی در مواضع سیاسی اش از راست به چپ گردش کرده؛ چقدر با این نظر موافقید؟
در واقع نمی توان تعبیر گردش را جهت او استفاده کرد؛ ولی به هر حال مواضعش در برهه های مختلف، متفاوت با آن چیزی بود که در سال های قبل انقلاب یا اول انقلاب بیان می کرد. این نشانه واقع بینی است و دوری ازجزم نگری. معمولا مصلحان جامعه به این اوصاف متصفند. وی فردی مسالمت جو و منعطف بود و نوعی پختگی در رفتارش داشت. در واقع دو عنصر وقت و مکان را مدنظر داشت. تحولات مربوط به شکل گیری شخصیت سیاسی واجتماعی ایشان هم در جهت پویایی بود. همچنان که در بین اصلاح طلبان تحولات به این سمت بود.
*در فقدان مرحوم هاشمی رفسنجانی، در بین اشخاص سیاسی، کسی است که بتواند نقش ایشان را ایفا کند؟
به نظرم پایگاه مردمی و مقبولیت کم نظیر جناب آقای خاتمی و سعه صدر و دین داری وهم روشنفکری ایشان، می تواند این جایگاه را جهت او متصور کند. ولی شخصیت ومنش فردی جناب آقای خاتمی، تواضع و دوری ازمنیت ها، جایگزینی فردی را منتفی می کند. از آن طرف جامعه ما در حال عوض کردن و تحول هست؛ هرچه جامعه به سمت تحزب پیش برود و نظام مند شود و افکار مردم را احزاب شکل دهند، تاثیر شخصیت های کاریزماتیک کمتر می شود و افکار و ایده های مبتنی بر خرد جمعی تعیین کننده خواهد بود. احزاب باید قدرت بگیرند تا جامعه حزبی باشد.
در یکی دو انتخابات اخیر تعامل نانوشته و بعضا ناگفته ای بین شخصیت های موثر سیاسی از جمله مردها خاتمی، هاشمی رفسنجانی، سید حسن خمینی و در مواردی ناطق نوری، به وجود آمد که باعث شد روند جامعه به نحوی هدایت شود که به سمت رادیکالیسم پیش نرود. این تعاملات در دوره ای برقرار بود و اکنون هم در فقدان ایشان اگر این ظرفیت بتواند استمرار یابد، جامعه مسیر بالندگی، شادابی و نشاط را طی خواهد کرد. البته تفاوتی هم با قبل دارد؛ آن وقت این جناح در مصدر قدرت نبود و توقع از آن کم بود ولی الان در مصدر قدرت هست؛ هم باید برنامه هایش را اجرایی کند و هم تنگناها را بگوید که مردم بدانند اگر وعده ای محقق نمی شود دلیلش چیست.
دولت اعتدال گرا نیازمند تبیین مواضع و تلاش هایش است تا درآینده شاهد تغییرات مدیریتی نشات گرفته از فرافکنی و تخریب رقبا، ناآگاهی مردم و ضعف و سستی دست اندرکاران، نباشیم. باید نوعی اطلاع رسانی براق انجام شود. انقلاب متعلق به همه مردم است و همه باید در جهت تحقق خواست مردم گام بردارند.
جمهوریت
واژه های کلیدی: سیاسی | اسلامی | انقلاب | انقلابی | اصلاح طلب | شخصیت مردم | اصلاح طلبان | شخصیت افراد | هاشمی رفسنجانی | مجلس شورای اسلامی | درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی
