«مریم احمدزهی»، دهیار روستای افضل‌آباد خاش: می‌پرسند مگر این دِه مرد نداشت که همه زنان کاندیدا و عضو شورا شدند؟
به نام زنان، به خواست مردان
عبارات مهم : فرزند
«بگویید افضل آباد، منزل عظیم خان، با هر راننده ای که بیایید می شناسد»؛ این جمله را «مریم احمدزهی»، دهیار کنونی و هشت سال گذشته روستای افضل آباد در بخش مرکزی خاش پشت تلفن می گوید و منتظر می ماند تا ما برسیم و حرف های پرتکرار این چندماهش را یک بار دیگر بازگو کند. او متولد سال ۵۹، مادر چهار فرزند، دانشجوی رشته مدیریت صنعتی در دانشگاه خبر نور سراوان و ساکن این شهر مرزی است که سال هاست مسئولیت دهیاری روستای پدری اش را برعهده دارد.
به نام زنان، به خواست مردان
آن طور که مسئولان محلی و زنان حاضر در شورای روستاهای اطراف می گویند، احمدزهی در ترغیب زنان این بخش به همکاری در مدیریت روستاها تأثیرگذار بوده و حالا بیشترین آمار حضور زنان در شوراهای ایران، به این بخش در استان سیستان و بلوچستان رسیده هست. در ۴۰ شورای روستاهای بخش مرکزی خاش، ۷۹ زن حضور دارند که از این تعداد در ۱۷ شورا از سه منتخب، دونفر زن هستند و شورا و دهیاری افضل آباد هم کاملا خانمانه است.
خیابان های مردانه شهر در بخش زنان طلسم شکن
خیابان های خاش، قادر به نمایش «رکورد بی سابقه و حماسه تاریخی حضور و همکاری زنان در شوراها» نیستند؛ رنگ غالب بازار، سفیدی لباس های مردانه بلوچی هست، هرچند که چادرهای سیاه زنان هم گاهی این یکنواختی را به هم می ریزند. مهمترین بستنی فروشی شهر در گرمای شهریور خاش، با یک پرده ضخیم چند صندلی را جهت حضور زنان فراهم کرده که به گفته صاحب مغازه، در روز ممکن است چند خانواده این جا بیایند.
«مریم احمدزهی»، دهیار روستای افضل‌آباد خاش: می‌پرسند مگر این دِه مرد نداشت که همه زنان کاندیدا و عضو شورا شدند؟
عبدالرحمن صندوق پرایدش را از علف پر می کند، نان های داغ محلی را کنار مسافران جا می دهد و با دو مردی که در صندلی جلو نشسته اند، شروع به حرف زدن می کند. هفت سرنشین، وزن ماشین را اوج برده اند ولی راننده حدودا ۶٠ ساله پایش را از روی پدال گاز برنمی دارد.
پرسش «چه شد که ساکنان روستاها، زنان را جهت شورا گزینش کردند؟» زبان رسمی حاکم بر پراید را جهت لحظه ای عوض کردن می دهد ولی بلافاصله این عوض کردن فضا جای خود را به تعجب یا بی خیالی سرنشینان می دهد؛ گویی آنها نقشی در این رکوردشکنی نداشتند و از غوغای رسانه ها هم چیزی نشنیده اند. فاصله ۴۵کیلومتری از خاش، به چندین منزل به نام افضل آباد و آخرین جمله عبدالرحمن منتهی می شود: «بفرمایید این هم منزل عظیم خان.»
حالا که آمریکا را به لرزه درآوردیم کاری برایمان بکنید
به نام زنان، به خواست مردان
ترکیبی از چند منزل قدیمی که در بعضی از آنها اتاقی نوساز هم به چشم می خورد، نامش «افضل آباد» هست؛ روستایی با نزدیک به ۲۰۰نفر جمعیت که ۲۹ اردیبهشت امسال و شاید هم قبل تر، سه زن جای مردان شورایش را گرفتند. پیش از این، «عظیم خان احمدزهی»ریش سفید روستا، همراه پسر و یکی دیگر از بستگان، مسئولیت شورا را برعهده داشتند و حالا «مدینه احمدزهی»، مدیر شورای دِه و دختر عظیم خان، «رضیه احمد زهی» و «صدیقه یارمحمد زهی» از اعضای شورا قرار است جهت دِه تصمیم بگیرند. دهیار ولی از هشت سال پیش عوض کردن نکرده و مریم احمدزهی، نوه عظیم خان همچنان به کار خود ادامه خواهد داد. دهیار ۳۷ساله، مهر ۹۳ و ۱۰ سال بعد از آخر دوران دبیرستان، دانشجوی دانشگاه خبر نور سراوان شد و چند سالی است با همسر و فرزندانش ساکن این شهر هست، هرچند که هنوز مهم ترین تصمیم گیرنده راجع به پرسشها روستای افضل آباد است.
اتاق پذیرایی «عظیم خان احمدزهی» پیرمردی که می گوید؛ تمام بدنش درد می کند و دایم نهیب می زند در روزنامه ات حقیقت را بنویس، پر از بالشت های بلوچی هست. یک سمت عظیم خان نشسته تا بی هیچ سانسوری از زحمت دوران بگوید و در سمت دیگر دخترش به عنوان مدیر شورا و نوه دهیارش. «مریم احمدزهی» همچنان که از نقش خود در ترغیب زنان جهت ورود به شوراها سخن می گوید، حرف های عظیم خان را ترجمه و سخنان مدیر شورا را هم اصلاح و کامل می کند.
«مریم احمدزهی»، دهیار روستای افضل‌آباد خاش: می‌پرسند مگر این دِه مرد نداشت که همه زنان کاندیدا و عضو شورا شدند؟
«مدینه» جوان تر از دهیار است و بعد از ورود به شورا، تحصیل دبیرستان را هم از سرگرفته و سخنانش به چند جمله کلی راجع به خدمت به دِه خلاصه می شود. دهیار ولی فضا را مدیریت می کند: «این چند ماه از همه جا آمدند و با ما مصاحبه کردند. من به خبرنگاران می گویم که این همه راجع به ما نوشتید جهت ما کاری هم انجام بدهید. همه راجع به افضل آباد شنیدند و آمریکا هم به لرزه درآمد ولی وضع مردم که عوض کردن نکرده است.» احمدزهی همچنان که از نقش تاثیرگذار استاندار، فرماندار و بخشدار سخن می گوید، به نیازهای دِه و عملکرد هشت ساله اش هم اشاره می کند: «ماسه های بادی جهت مردم دِه زندگی نگذاشته بودند که با اجرای طرح هادی الان دیگر مردم راحت شدند.
روستاهای ما مدرسه ندارند و فرزند ها در روستای اوج در یک خرابه درس می خوانند. این جا فرزند ها بعد از آخر دوران دبیرستان ترک تحصیل می کنند، چون حتی مدرسه ابتدایی ندارد چه برسد به راهنمایی و دبیرستان. این مدت یک مسئله دیگر هم داشتیم، اینکه می پرسند مگر این دِه مرد نداشت که همه زنان کاندیدا و عضو شورا شدند؟ من واقعا ناراحت می شوم با این پرسش ها. آیا مرد داشتیم ولی به واسطه استعداد بالای زنان، مردها خودشان از زنان حمایت کردند؛ مردها بیرون مشغول هستند؛ کشاورزی می کنند، کارمند هستند و… قبلا مردها بودند الان نوبت زنان است.»
به نام زنان، به خواست مردان
اگر به دِه پیگیری نشود دیگر اجازه حضور زنان را نمی دهیم
سکوت مدیر شورای افضل آباد و سخنان دهیار، تغییری در لحن و نگاه عظیم خان ایجاد نمی کند. هنگام توضیحات دختر و نوه اش، به بلوچی حرف هایی می زند و همه می خندند؛ از فرزند های شش هفت ساله تا دهیار که بعضی جملات را ترجمه می کند. مدام تکرار می کند نوه نورمحمدخانی است که اجازه نداد پای انگلیسی ها به کشور عزیزمان ایران برسد و توضیح می دهد که دستورات امام خمینی را مسئولان امروز اجرا نمی کنند: «اینها را بنویس. این جا امکانات نداریم، آب نیاز داریم، مدرسه نداریم. نمی گذارند دختران درس بخوانند، نمی گذراند کارمند شوند و… زنان عقب افتادند. نوه من دهیار است و دخترم مدیر شورای روستای افضل آباد. ولی این گزینش ها هیچ تأثیری ندارد. هیچ پیگیری به ما نمی کنند. امکانات نداریم.» او هم در این مدت خبرنگاران زیادی را در همین منزل دیده و حالا مطمئن است که حرف هایش منتشر نمی شوند. در حیاط بزرگ خانه، وزن بدنش را روی عصا می اندازد و با دست دیگر، شیلنگ را از کولر بیرون می کشد: «این کولر را بدون آب روشن کردیم. خودت ببین. بنویس اگر به ما امکانات ندهند، دیگر اجازه نمی دهیم زنان وارد شورا شوند.»
این جا زنان اختیاردار نیستند اجازه ارزش دست مردان است
ظهر شهریوری روستاهای «پشت کوه» خلوت هست. حدومرز مشخصی میان این روستاها وجود ندارد و چسبیده به بزرگراه ای که این روستاها را به خاش وصل می کند، یک مغازه باز هست. احمد پشت دخل و دو جوان بلوچ با گوشی تلفن همراه های خود مشغول هستند. این سه نفر راجع به دهیار کنونی و اعضای شورا نظر واحدی ندارند ولی احمد می گوید: «دهیار قبلا آقای قادربخش بوده و الان مریض است و به علت اعصاب و مریضی اش الان نیست، احتمالا داده آقای اختر محمد.» مسئولیت دست زنان باشد یا مردان، هیچ تفاوتی جهت اهالی دِه نمی کند. خیلی ها حتی نمی دانند، حالا چه کسی عضو شوراست و چه کسی دهیار.
سه سرنشین پرایدی که در این ظهر به سمت خاش می روند، علاقه ای به حرف زدن راجع به شورا و دهیاری ها ندارند. عبدالله از پراید دیگرش که از ۶ماه پیش و به علت گازوییل کشی توقیف شده، حرف می زند و با خنده از شاگرد لیسانسه اش می گوید که جهت هر بار گازوییل بردن تا سراوان ۳۰ هزار تومان می گیرد: «دایی هنگامی که وضع لیسانس ما اینطوریه، شورا چه کاری می تونه بکنه. این زن (دهیار افضل آباد) خوب بود جهت روستاشون ولی بقیه روستاها نه. دِه را آسفالت کرده؛ همین ماسه ها زندگی جهت مردم نگذاشته بودند.» جمع مردانه حاضر در پراید، در مسیر ۴۵کیلومتری هرچه می دانند راجع به سیاست، اعتیاد، معادن بلوچستان و… می گویند ولی راجع به زنان دِه حرف هایشان را خلاصه می کنند: «ببین این جا زنان اختیاردار نیستند؛ اگر یک دختر بگوید من فلانی را می خواهم منفجر می شود؛ منفجرش می کنند ولی با اجازه مردان می توانند کار خود را انجام دهند. بالاخره نمی شود که یک زن سرخود هر کاری که خواست انجام دهد، می شود؟»
با اصرار پدرم مدیر شورا شدم
«نسیبه پاکزاد» مدیر شورای روستای هامون است که به تازگی و بدون رقابت، ریاست شورای بخش مرکزی خاش را برعهده گرفته هست؛ مسئولیتی که جهت نخستین بار به زنان می رسد. او در منزل پدری اش در خاش زندگی می کند و معاونت پرورشی یکی از مدارس این شهر را هم برعهده دارد. پدرش بازنشسته کارخانه سیمان خاش و یکی از اشخاص آشنا شده است این شهر است.
درخانه ای که مدام میهمان هایی در رفت و آمد هستند، نسیبه پاکزاد در کنار پدرش از دلایل حضور در شورای روستای هامون می گوید: «اولین هدفم خدمت به مردم دِه بوده؛ نشان بدهم که زنان هم این لیاقت را دارند که وارد شورا شوند. با توجه به رویکرد تدبیر و امید دولت آقای روحانی، استاندار آقای هاشمی که خیلی تأکید داشتند، زنان وارد شورا و جامعه شوند و با توجه به سخنان آقای مولانا عبدالحمید و حضرت آیت الله سلیمانی که تأکید داشتند زنان وارد جامعه شوند، من عضویت کردم و با استقبال مردم دِه روبه رو شدم.»
پاکزاد راجع به محدودیت های پیش پای زنان در خاش هم می گوید: «الان چند سالی است که محدویت هایی که در خاش وجود داشته، برطرف شده؛ نمی گویم کامل از بین رفته ولی کمتر شده است هست. قبلا زنان چنین موقعیتی نداشتند، الان این موقعیت به آنها داده شده است و اگر مسئولان یاری کند و خودشان هم تلاش کنند، می توانند خود را اوج بکشند. مشوق مهم من، پدرم بود. خیلی من را تشویق کرد که وارد اجتماع بشوم و با اصرار ایشان بود که مدیر شورا شدم. پدربزرگ من نخستین معلم خاش بود و همه عموهایم فرهنگی هستند.» آن طور که این عضو شورا می گوید، روستای هامون، دهیاری، فضای سبز و مدرسه مناسبی دارد و جوانانش بدون کار هستند که او می خواهد راه حلی جهت این پرسشها پیدا کند.
حضور در شورابرای پنجمین بار و به خواست مردم
صدای پراید ابراهیم و حرف هایش راجع به بیکاری مردم بخش «نوک آباد» در خاش، خاموشی دشت های تاریک و خشک بلوچستان را به هم می ریزد. مسیری فرعی که از بزرگراه خاش- زاهدان جدا می شود، قرار است بعد از حدود ۳۰کیلومتر به روستای «سازینک» برسد. راننده سی وچندساله بلوچ از فوت جوانان گازوییل کشی می گوید که با چشمانش کباب شدن آنها را در همین بزرگراه ها دیده و داستان هایش را با جزییات تعریف می کند. ابراهیم علاقه ای به بحث راجع به زنان عضو شوراها نشان نمی دهد ولی می گوید، مسئول منزل بهداشت سازینک را همه می شناسند: «اینجا همه زن ریگی را می شناسند، همه هم به او رأی دادند. هرکس کار بانکی، اداری و مشکلی داشته باشد، این جا می آید، حتی اگر درگیری و مشکلی پیش بیاید، نیروی انتظامی مردم را پیش همین زن می فرستد.»
او این جملات را راجع به «آمنه ریگی»، مدیر شورای روستای سازینک و مادر سه فرزند آلبینو (زال) می گوید؛ زنی ۴۸ساله که حالا دوران کاری اش در مرکز بهداشت دِه به آخر رسیده ولی خواست مسئولان و اصرار مردم او را همچنان در شورای دِه نگه داشته هست. دوران نمایندگی مردم در شورا جهت زن ریگی به این دوره یا چند سال گذشته برنمی گردد، او سال هاست که در کنار تلاش به پرورش سه فرزند آلبینوی خود، کارهای دِه را هم ساماندهی می کند: «از همان دوره آقای خاتمی عضو شورا بودم؛ از اول شورا. اوایل با برادرم همزمان عضو شورا بودیم. امسال هم من همراه دو زن دیگر عضویت کردیم که یکی از آنها رأی نیاورد؛ من و نفر سوم، زن هستیم.»
آنطور که زن ریگی می گوید، هیچ گاه مشکلی از طرف همسر یا پدرش جهت عضویت در شورا نداشته و مردم هم همواره خواهان حضورش در شورا بودند: «پدر و همسرم مشکلی نداشتند. پدرم یک سرباز ارتشی بود و می گفت در جنگ با روس و انگلیس هم بوده هست. آن موقع بلوچ ها اجازه نمی دادند دختران درس بخوانند، ما ۷ خواهر بودیم که ۵نفر اجازه درس خواندن نداشتند ولی بعد از انقلاب به من و یکی دیگر از خواهرانم اجازه درس خواندن داد؛ پدرم می گفت، حالا دیگر با رعایت حجاب هم می شود درس خواند و به همین علت من و خواهرم درس خواندیم.»
عادت می کنیم
چند روز پیش بود که «معصومه ابتکار»، معاون مدیر جمهوری در امور زنان و خانوده به زاهدان رفت و خواهان گزارشی از نحوه سیاست گذاری مدیران این استان راجع به زنان شد تا به عنوان «الگوی نمونه کشوری و حتی بین المللی استفاده شود.» علاوه بر این، تمام آمار رسمی از زیاد کردن حضور زنان سیستان و بلوچستان در جامعه سخن می گویند، تنها ۴۱۵ زن با رأی مردم عضو شوراهای شهر و روستاها شدند و حضور زنان در مناصب دولتی هم زیاد کردن پیدا کرده هست؛ در منزل های این زنان چه می گذرد و نقش آن در کارهای منزل چه تغییری کرده است؟ مریم احمد زهی که بیش از هشت سال است به کارهای دهیاری مشغول است و از سه سال پیش هم دانشجو شده، توضیح می دهد: «خانم ها الان کارهای روزانه مربوط به منزل را در شب انجام می دهند.
من چهار فرزند دارم که هر چهارنفر مدرسه می روند و باید به همه کارهای آنها برسم. در بین بلوچ ها رسم است که مردها حتی یک لیوان آب را هم برنمی دارند. اگر بگوییم ظرف بشویید انگار که سر آنها را بریده باشیم.» از او می پرسم: «با این شرایط حضور زنان در جامعه کار آنها را دشوارتر نمی کند؟» ولی می گوید: «عادت می کنیم.» مشابه این سخنان را نسبیه پاکزاد هم می گوید: «در این شرایط باید برنامه ریزی کنیم که هم بتوانیم به کارهای منزل برسیم و هم به کارهای شورا. الان در منزل مردها کاری انجام نمی دهند ولی همه مثل هم نیستند.» آن طور که این زنان می گویند، پیش از این هم در این استان چنین شرایطی وجود داشته و حضور زنان در کارهای کشاورزی و در کنار مردان، بار کارهای منزل را از روی دوش آنها برنمی داشت.
اخبار اجتماعی – شهروند
واژه های کلیدی: فرزند | مردان | مردانه | شورای روستا | همسر و فرزند | اخبار اجتماعی
