کارگردان «محاکمه» گفت: در مورد این فیلم اصرار داشتم سراغ روایت‌های دست اول از جریان محاکمه‌ی دادگاه بروم و قصدم این بود که اگر موفق به انجام این کار نشدم، از مح
«محاکمه» به نقد و بررسی رسید
عبارات مهم : تاریخی
به گزارش ایسنا، بعدازظهر روز گذشته (یک شنبه بیست و ششم شهریورماه) فیلم مستند «محاکمه» در سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به نمایش درآمد و سپس جلسه ی نقد و بررسی این فیلم با حضور احسان عمادی (کارگردان)، ناصر صفاریان (مجری) و همایون امامی به عنوان منتقد مهمان برگزار شد.
«محاکمه» به نقد و بررسی رسید
در ابتدای این جلسه، احسان عمادی، کارگردان فیلم مورد بحث، در پاسخ به پرسش ناصر صفاریان راجع به ی مرحله ی تحقیق و نحوه ی دست یابی به مواد آرشیوی مورد نیاز گفت: «تحقیق و پژوهش راجع به ی سوژه ی این فیلم از سال ۹۳ و به وسیله حسام اسلامی (تهیه کننده) شروع شده است بود. در حقیقت، زمانی که ایشان ساخت فیلم را به من پیشنهاد داد جدا از تهیه ی صدای بعضی اشخاص سیاسی، بخش هایی از تصویرهای مورد نیاز فیلم (از جمله، بعضی صحنه های به جا مانده از دادگاه) از طریق آرشیو فیلمخانه ی ملی کشور عزیزمان ایران و بعضی منابع دیگر نظیر بنیاد مطالعات کشور عزیزمان ایران جمع آوری شده است بود.»
وی گفت: «زمانی که قرار شد کار ایشان را ادامه بدهم تصمیم گرفتم روی بااهمیت ترین اثر مکتوب راجع به ی دادگاه دکتر مصدق (کتاب «مصدق در محکمه ی نظامی» نوشته ی سرهنگ جلیل بزرگمهر) تمرکز کنم. علت اش هم این بود که می خواستم فیلمی بسازم که فقط به حوادث این دادگاه تاریخی بپردازد و از این چهارچوب فراتر نرود.»
کارگردان «محاکمه» گفت: در مورد این فیلم اصرار داشتم سراغ روایت‌های دست اول از جریان محاکمه‌ی دادگاه بروم و قصدم این بود که اگر موفق به انجام این کار نشدم، از مح
عمادی گفت: «واقعیت این است که به علت اهمیت تاریخی ملی شدن صنعت نفت و کودتای بیست و هشت مرداد۱۳۳۲، تا به حال کم تر راجع به ی دادگاه دکتر مصدق صحبت به میان آمده؛ و این به گونه ای ست که گویی نقش دکتر مصدق جهت مردم کشور عزیزمان ایران در غروب بیست و هشت مرداد تمام شده است است! در حالی که اگر تحقیق کنید درمی یابید ایشان تا سیزده سال بعد از این دادگاه، هنوز در قید حیات بوده است.»
وی عدم دسترسی به نزدیکان دکتر مصدق و معدود شاهدان زنده ی دادگاه را یکی دیگر از موانع ساخت این فیلم دانست و افزود: «در جریان تولید این فیلم و از بین شاهدان زنده ی حوادث بعد از کودتا، تنها موفق شدیم با دکتر صدرالدین الهی گفت وگو کنیم که متاسفانه از وقت آخر تولید «محاکمه» تا کنون ایشان و رضا سجادی به رحمت حق رفته اند.»
عمادی گفت: «در مورد این فیلم اصرار داشتم سراغ روایت های دست اول از جریان محاکمه ی دادگاه بروم و قصدم این بود که اگر موفق به انجام این کار نشدم، از محققان و پژوهشگران مباحث تاریخی کمک بخواهم. به همین علت بدنه ی مهم فیلم بر مشروح مذاکراتی که در کتاب «مصدق در دادگاه» آمده استوار شده است است.»
«محاکمه» به نقد و بررسی رسید
وی افزود: «تقریباً نیمی از تصویر های محاکمه ی دکتر مصدق جهت نخستین بار در این فیلم مورد استفاده قرار گرفته؛ حاصل همکاری آرشیو فیلمخانه ی ملی کشور عزیزمان ایران است.»
عمادی گفت: «از هر نگاه که به دادگاه دکتر مصدق نگاه کنید درمی یابید او قهرمان یا قطب مثبت این ماجرا بوده، و اگر قرار باشد این شخصیت را به عنوان متهمی که در دادگاه حاضر شده است تا به اتهام های خود پاسخ بدهد مورد نقد و بررسی قرار دهیم، باید پذیرفت این عملکرد در چنین حیطه ای نمی گنجد و نیازمند فیلم، ایده و طرح دیگری است.»
کارگردان «محاکمه» گفت: در مورد این فیلم اصرار داشتم سراغ روایت‌های دست اول از جریان محاکمه‌ی دادگاه بروم و قصدم این بود که اگر موفق به انجام این کار نشدم، از مح
وی سپس با اشاره به برداشت های مختلفی که در طول تاریخ از عنوان کودتا شده است و می شود گفت: «دلیل جدا شدن و مخالفت بعضی از دوستان قدیمی دکتر مصدق با او، خود به تنهایی سوژه ی جالب و جالبی است که می تواند ایده ی فیلم دیگری باشد ولی به هرحال عنوان این فیلم نیست.»
وی افزود: «اگر به خاطر سوژه ، اضطراری در کار نبود، دلم می خواست حتی راجع به ی فاصله ی زمانی بیست و پنجم تا بیست و هشتم مرداد هم صحبتی به میان نیاید؛ و اگر مسئله تصویرهای آرشیوی وجود نداشت، ترجیح ام این بود که فیلم اصلاً از محیط دادگاه خارج نشود. ولی عنوان دادگاه، راجع به ی اتفاق های این محدوده ی زمانی بود؛ و گریز از این توصیه امکان نداشت.»
«محاکمه» به نقد و بررسی رسید
بخش بعدی جلسه به صحبت های همایون امامی تخصیص داده شده است داشت. این منتقد، بار دیگر مستند «محاکمه» را یک فیلم موثر و قابل توجه دانست و افزود: «نگاهی اجمالی به حوادث تاریخ معاصر نشان می دهد، کودتای سال ۱۳۳۲ به حوادث روزهای بیست و پنجم تا بیست و هشتم مرداد آن سال و نقش بعضی شخصیت های سیاسی در ایجاد آن ارتباط داشته هست. شخصیت هایی که هرکدام نقش خاص و خاص ای در این تاثیرگذاری تاریخی داشته اند، ولی سازنده ی فیلم «محاکمه» در فصل جالب و کوبنده ی افتتاحیه ، زیرکانه از پرداختن به آن ها طفره رفته است.»
امامی، «استفاده ی موثر از مواد آرشیوی» و «تلفیق آن با بعضی نماهای طراحی شده» را هوشمندانه و ظریف توصیف کرد و افزود: «از این زاویه، بااهمیت ترین پلان فیلم، نمایی سرازیر و از بالاست که در آن، دکتر مصدق و تنهایی آزاردهنده ی او به نمایش گذاشته شده است است.»
وی سپس راجع به ی شاخصه تحقیقات این فیلم گفت: مستند «محاکمه» اطلاعات بسیار مفیدی در اختیار مخاطب قرار می دهد و ضمن قدردانی از زحمات فیلم ساز در گردآوری مواد آرشیوی و تصویری، جهت تهیه کننده فیلم نیز، در بر گیرنده ی اعتبار قابل توجهی است.»
امامی سپس با اشاره به حسی که به گفته ی او «شیفتگی فیلم ساز نسبت به دکتر محمد مصدق» را بازتاب می دهد گفت: «از آن جا که با یک فیلم تاریخی روبه رو هستیم شاید بهتر بود فیلم ساز شیفتگی خود نسبت به این شخصیت ممتاز تاریخ معاصر را مهار می کرد و در مقابل، با نگاهی مورّخانه به به این شخصیت می پرداخت.»
در ادامه ی جلسه، احسان عمادی، ابراز علاقه به شخصیت دکتر محمد مصدق را یکی از بااهمیت ترین شاخصه های فیلم «محاکمه» دانست و افزود: «احساسم این بود که طرح مباحث مختلفی که بتواند دریچه های تازه ای رو به عنوان باز کند، دست کم از عهده ی من خارج هست. به همین علت تصمیم گرفتم به وجوه متفاوت شخصیت دکتر مصدق بپردازم، که هم شاخصه های مثبت و غیر قابل انکاری داشته و هم نقطه ضعف هایی نظیر وسواس، بی اعتمادی و علاقه به نمایش و خودنمایی.»
وی گفت: «اصلاً دلم نمی خواست خودم را شیفته ی دکتر مصدق نشان بدهم. بیش تر دلم می خواست که این فیلم، بازتاب دهنده ی نوعی احترام نسبت به شخصیت مصدق باشد؛ احترامی البته توام با نقد.»
صحبت های همایون امامی، آخر بخش جلسه ی نقد و بررسی «محاکمه» بود. این منتقد سینما عدم پرداخت فیلم مورد بحث به حاشیه های اجتماعی عنوان کودتا را عامل تجریدی شدن آن دانست و افزود: «شاید بهتر بود در انتهای فیلم به آینده شخصیت های فیلم و حوادثی که بر آن ها رفته اشاره می شد. به عنوان مثال اشاره به عزل و بازنشستگی سرهنگ بزرگمهر (وکیل دکتر مصدق در دادگاه) آن هم بلافاصله بعد از آخر مراحل دادرسی می توانست به جالب تر شدن فیلم کمک کند.»
وی تلاش بعضی افراد جهت «گم کردن واقعیت های تاریخی در کوچه بعد کوچه های مورد پسند خود» را بااهمیت ترین مانع بر سر راه مستندهای تاریخی دانست و گفت: «فیلم هایی نظیر «محاکمه» توانایی آن را دارند که عنوان های تاریخی نظیر کودتای بیست و هشت مرداد را از زاویه ی تازه ای مورد بررسی قرار دهند؛ و این اصلاً امتیاز کم و کوچک و بی اهمیتی نیست.»
واژه های کلیدی: تاریخی | دادگاه | اخبار فرهنگی و هنری
