چنین خیامی را پیش از من کسی پیدا نکرده بود

عبارات مهم : ایران

بهروز غریب پور از ٢۵تیرماه تا ١٠شهریورماه با همراهی گروه تئاتر عروسکی آران اپرای عروسکی خیام را در تالار فردوسی به روی صحنه برد. این کارگردان و نویسنده تئاتر کشور عزیزمان ایران پیش از این زندگی حافظ، مولانا، سعدی و نظامی را در قالب اپرای عروسکی اجرا کرده بود و حالا نوبت به پنجمین ستاره درخشان ادبیات منظوم ایران، خیام رسید.

چنین خیامی را پیش از من کسی پیدا نکرده بود

در این اپرای عروسکی که آهنگسازی اش را امیر بهزاد برعهده داشته علاوه بر محمد معتمدی که ایفاگر نقش خیام است (او دو خیام را بازی می کند؛ یکی شخصیت خود عمرخیام و دیگری خیام علاقه و عقل) اسحاق انور، وحید تاج، رها یوسفی، مهدی امامی، مهرداد ناصحی و… به عنوان آواگر حضور داشتند و ٣٣ بازی دهنده به عنوان اعضای گروه تئاتر عروسکی «آران»، پروژه اپرای خیام که بزرگترین پروژه این گروه تاکنون بوده را روی صحنه بردند. با غریب پور راجع به این تجربه گفت وگو کرده ایم:

بعد از ۴ شاعر آشنا شده است ایرانی به سراغ خیام رفتید. این یعنی آخر کارهای شما در این زمینه؟

اپرای «خیام» آخرین اپرای پنجگانه از شعرای نامدار و موثر ایرانی هست. من از مدت ها قبل روی خیام کار کرده بودم. در مورد خیام محدودیت های شعری وجود دارد و عده ای اشعاری را منتسب به خیام می دانند که در اصل متعلق به او نیست. به همین جهت من خیلی روی عنوان خیام فکر کردم و در نتیجه اشعاری از دیوان شعرهای او را همراه با چندین رباعی از وی که می توانست در یک خط داستانی قرار بگیرد گزینش کردم. سه سال پیش جرأت نوشتن راجع به خیام را پیدا کردم و حالا این اپرا اجرا شده است است.

بهروز غریب پور از ٢۵تیرماه تا ١٠شهریورماه با همراهی گروه تئاتر عروسکی آران اپرای عروسکی خیام را در تالار فردوسی به روی صحنه برد. این کارگردان و نویسنده تئاتر کش

جهت ارایه یک خیام واقعی چطور پیش رفتید؟

معتقد بودم خیام را باید به آن شکلی که بوده روایت کرد. من در اپرای «خیام» به یک رونمایی جدیدی از این شاعر گرانقدر کلاسیک رسیده ام. خیامی که من رونمایی کرده ام، نه آن خیام پوچ گرای صادق هدایت است و نه آن خیام می خواره و زن باره فیتزجرالد. خیامِ اپرای بهروز غریب پور، خیامی است که به کوتاهی عمر و فنا بودن انسان پی برده و ایمان دارد که انسان در برابر ذره ای بیش نیست. خیلی از سروده های خیام، تفسیر و مصداق آیه شریفۀ «انالله و اناالیه راجعون» است و اشاره می کند که آدم ها در وقت حکومت کردن و داشتن قدرت نباید این طور فکر کنند که جاودانه هستند و هر لحظه خواهند ماند. چنان چه در سروده ای دیگر می گوید: « ما لعبتکانیم و فلک لعبت باز / از روی حقیقتی نه از روی مجاز».

اساساً کاری که من کرده ام کار پر ریسکی است و در مورد این عنوان شک نباید کرد. چه کسی تصور می کرد یک روزی اپرای عاشورا در قالب یک اپرای عروسکی روی صحنه برود و نه تنها با موانعی روبه رو نشود، بلکه آن اپرا حتی به عنوان یک پدیده تکرارشونده در رپرتوارهای ما در کشور عزیزمان ایران و دنیا اجرا شود؟ در مورد خیام هم من باید روی یک لبه تیغ حرکت می کردم چون خیام در تاریخ معاصر کشور عزیزمان ایران خیلی مورد هجمه قرار گرفته هست. من جهت آن که بتوانم از این لبه تیغ بگذرم، باید خیلی دقت می کردم که هرگز یک رباعی را گزینش کنم که ذهنیت مخالفان خیام را نسبت به ادعای پوچ ملحد بودن خیام بیدار کند. خودم احساس می کنم که چنین خیامی را پیش از من کسی پیدا نکرده بود و به همین علت اپرای خیام تا حدودی محل تردید بود و بعضی ها در مورد آن مخالفت می کردند.

چنین خیامی را پیش از من کسی پیدا نکرده بود

پرسش دیگر این که آماده سازی کار چقدر وقت برد و در این بین شیوه اجرا را شما مشخص می کردید یا آهنگساز؟

اپرای خیام حاصل یک همکاری جمعی هست. خواننده ای که من به اجرای اپرا دعوت می کنم، باید تسلط کافی بر ردیف های آوازی موسیقی ایرانی داشته باشد. خود آقای امیر بهزاد (آهنگساز) به تمامی ردیف ها تسلط دارد و ضمناً در این پروژه آقای اسحاق انور نیز به عنوان کسی که در ردیف خوانی یک استاد به تمام معناست در کنار ما بود. با این وجود درنهایت من به عنوان کارگردان این اپرا بایستی به خواننده می گفتم چیزی که مدنظرم است را بخواند و فلان کاراکتر را چطور بازی کند. من در چنین پروژه هایی دو نوع کارگردانی انجام می دهم.

یکی کارگردانی باند صداست و دیگری کارگردانی اجرایی. باید جهت هر دوی این کارگردانی ها وقت زیادی بگذارم. من جهت نقش خیام باید زیاد از ١۵روز با آقای معتمدی کار می کردم تا هم رضایت ایشان به دست بیاید، هم رضایت من و هم آهنگساز. خواننده هایی چون محمد معتمدی، وحید تاج، مهدی امامی و حامد فقیهی که قبلاً هم با من کار کرده بودند، می دانستند که بازیگری ارزش در چنین پروژه هایی باید هم تراز خوانندگی ارزش باشد. من جهت گزینش هریک از نقش های این اثر، ده ها گزینه مدنظرم بود و آزمون های زیادی گرفتم.

بهروز غریب پور از ٢۵تیرماه تا ١٠شهریورماه با همراهی گروه تئاتر عروسکی آران اپرای عروسکی خیام را در تالار فردوسی به روی صحنه برد. این کارگردان و نویسنده تئاتر کش

همیشه قبل از اپراهایم یک فراخوان عمومی منتشر می کنم و از کسانی که صداهای خوبی دارند، درخواست می کنم تا فایل صدای ارزش را جهت من بفرستند تا ما صدای ارزش را بشنویم و درنهایت با آهنگساز مجموعه به توافق برسیم که از کدام صداها استفاده شود.

آیا موسیقی ایرانی را جهت اجرای اپرا هایتان گزینش کرده اید و به سراغ موسیقی های دیگر نرفتید؟ منظورم راجع به چیرگی این نوع موسیقی و البته حضور پررنگ آواز ایرانی است…

چنین خیامی را پیش از من کسی پیدا نکرده بود

به نظرم موسیقی غربی یا موسیقی های دیگر مطلقاً نمی توانستند محتوای مدنظر این اثر را انتقال یافته کنند. به همین خاطر بود که من روی موسیقی ایرانی اصرار کردم و یک بخش هایی هم از موسیقی نواحی الهام گرفتم. موسیقی نواحی کشور عزیزمان ایران آن قدر غنی است که آهنگسازهای ما باید با اعتماد به نفس به سراغ آن بروند. طبیعی است که بعضی از دوستان میل به به موسیقی غرب دارند و من هم این میل به را رد نمی کنم ولی در این اپرا مورد نیاز بود موسیقی ایرانی اجرا شود. شاید هرگز کسی فکر نمی کرد یک روزی یک خواننده بتواند روی صحنه نقش مولوی یا شمس را با ردیف آوازی ایرانی بخواند ولی خوشبختانه این اتفاق در کار من افتاد.

روزنامه شهروند

واژه های کلیدی: ایران | پروژه | ایرانی | موسیقی | کارگردانی | اخبار فرهنگی و هنری