نرخ سود در همه بازارها

عبارات مهم : بازار

دنیای اقتصاد در یک گزارش از بازارهای کالایی و دارایی، قیمت سود موثر را با توجه به معیارهای «نرخ سود اسمی»، «میزان تسهیلات» و «میزان و نحوه بازپرداخت» محاسبه کرده هست. براساس این نتایج، فراوانی اکثر قیمت ها در سطح ۲۲ درصد بوده که این رقم فاصله معناداری از قیمت تعیین شده است جهت سود سپرده و قیمت تورم دارد. این عنوان نشان می دهد که در کنار اصلاحات ساختاری جهت کم کردن فاصله قیمت سود با قیمت تورم، مورد نیاز است که سیاست گذاری در مدیریت انتظارات و تعدیل انتظارات متناسب با قیمت تورم صورت گیرد. به اعتقاد کارشناسان، در صورت همسو نبودن این انتظارات با اهداف تعیین شده، حتی اگر شیوه و ابزار به کارگرفته جهت اصلاح قیمت سود عالی ترین گزینه موجود جهت سیاست گذار باشد، در عمل نمی تواند منجر به نتیجه های مطلوب شود.

در حالی از ابتدای هفته جاری قیمت سود سپرده ها ۱۵ درصد شده است است که دامنه سود دریافتی در بازارهای کالایی بسیار متنوع تر از این و حتی فاصله زیادی با این قیمت دارد. «دنیای اقتصاد» در گزارشی، قیمت سود در بازارهای دیگر را بررسی کرده هست. نتیجه های این بررسی های تحلیلی- میدانی با به کارگیری مولفه های «نرخ سود اسمی»، «میزان تسهیلات» و «میزان و نحوه بازپرداخت» نشان می دهد میانگین قیمت سود موثر هر سال در بازارهای کالایی از دامنه ۳/ ۹ درصد تا ۱/ ۶۰ درصد متغیر هست. نوسانی که کارشناسان شاهد حس متفاوت بازار ها نسبت به سیاست های اعلامی عنوان می کنند.

نرخ سود در همه بازارها

نکته قابل توجه این است که در بازارهایی که قیمت سود کمتر است انباشت عرضه وجود دارد و این کم شدن قیمت سود به علت تشویق طرف تقاضا هست. بر این اساس مهم است که سیاستگذار اقتصادی با به کارگیری سیاست های مناسب در بازارهای مالی و انتشار اوراق مالی در کنار سیاستگذاری پولی؛ برنامه ای جهت همگرایی قیمت سود در بازارهای پولی و غیر پولی ارائه کنند. در این گزارش ۶ بازار مهم مشمول بر بازار فروش خودرو، موبایل، طلا، وسایل منزل و بازار متشکل رسمی (شامل اوراق خزانه و اوراق تسهیلات مسکن) بررسی شده است هست. توصیه قابل تامل در بررسی بازارها، تفاوت در محاسبات است که در بعضی از بازارها به صورت راحت و بعضی به صورت مرکب قیمت سود را محاسبه می کنند.

فرمول استاندارد محاسبه

در‌حالی‌که از ابتدای هفته جهت سپرده‌های بانکی سقف قیمت سود تعیین شده است هست، بررسی قیمت سود در سایر بازارها نشان می‌دهد که تنوع زیادی در این متغیر وجود دارد. ن

بانک ها از فرمول مشخصی جهت محاسبه سود تسهیلات داده شده است استفاده می کنند این فرمول در تیر ماه ۸۶ از سوی بانک مرکزی ابلاغ شده است هست. این فرمول دارای دو عنصر مهم هست؛ قیمت سود هر سال و مدت بازپرداخت. براساس این فرمول می توان اقساط ماهانه تسهیلات اخذ شده است را با توجه به قیمت سود هر سال و مدت وقت بازپرداخت محاسبه کرد. این فرمول که استاندارد بین المللی است در ادبیات مالی کاربرد دارد.

به این ترتیب، مبلغ اقساط از حاصل ضرب اصل تسهیلات گرفته شده است در یک ضریب به دست می آید که به آن «فاکتور بازیافت سرمایه» گفته می شود. ضریب مورد اشاره براساس قیمت سود و دوره بازپرداخت به دست می آید. مقدار سود نیز از تفاضل اصل تسهیلات و مجموع اقساط پرداخت شده است محاسبه می شود. در ادبیات مالی، مدت بازپرداخت تسهیلات بر مبلغ سود پرداخت شده است تاثیر دارد. به عنوان مثال تسهیلات ۱۰ میلیون تومانی که به صورت ماهانه با سود ۲۰ درصد پرداخت شود، سود موثر هر سال آن حدود ۲۲ درصد خواهد بود. در حالی که اگر به صورت دو چک ۶ ماهه پرداخت شود سود موثر هر سال آن ۲۱ درصد به دست می آید؛ بنابراین هر چه تعداد مرکب شدن در سال زیاد باشد، قیمت موثر نیز زیاد می شود.

نرخ تسهیلات در بازار خودرو

یکی از بازارهای مهم که جهت خرید کالا تسهیلات می دهد، بازار ماشین است که نوع تسهیلات دهی آن بر قیمت سود بازار های دیگر نیز تاثیر دارد. در این بازار دو شرکت بزرگ خودروساز به همراه شرکت های لیزینگ فروش ماشین فعالیت می کنند. همچنین دو نوع تسهیلات جهت خرید ماشین داده می شود. در نوع اول، شرکت های خودروساز به صورت مستقیم جهت خرید ماشین تسهیلاتی در نظر گرفته اند. نوع دوم آن شرکت های لیزینگ هستند که در این بازار فعالیت می کنند. البته در هر دو روش، قیمت این تسهیلات به نسبت نوع خودرو، میزان تسهیلات و نوع بازپرداخت متنوع هست. ولی با نگاهی به این بازار اگر تسهیلاتی که با قیمت سود صفر درصد در نظر گرفته شده است هست، کنار گذاشته شود، می توان گفت که قیمت اسمی هر سال این تسهیلات از ۹ درصد تا ۲۴ درصد متغیر است.

نرخ سود در همه بازارها

علاوه بر این، میزان تسهیلاتی که به ماشین های داخلی مانند پراید و تیبا پرداخت می شود نیز بین ۶ تا ۱۶ میلیون متغیر هست. همان طور که اشاره شد، خودروسازان داخلی جهت فروش بعضی از محصولات خود تسهیلاتی ارائه می دهند که قیمت سود آن صفر درصد هست. قیمت صفر درصد به تسهیلاتی تعلق می گیرد که مبلغ آن زیر ۱۲ میلیون تومان بوده و بازپرداخت آن حداکثر یکساله باشد. به عنوان مثال در یکی از طرح های فروش خودروسازان داخلی، جهت خرید تیبا ۲، تسهیلات ۱۰ میلیونی با بازپرداخت در قالب ۴ قسط سه ماهه در نظر گرفته شده است بود. به این ترتیب ۱۰ میلیون تومان تسهیلات داده شده است باید به صورت سه قسط ۳ میلیون و ۳۴۰ هزارتومانی بازپرداخت شود که قاعدتا سودی جهت این تسهیلات دریافت نمی شود.

از سوی دیگر، قیمت سودی معادل ۲۲ درصد نیز در میان قیمت های در نظر گرفته شده است دیده می شود. شرکت خودروساز جهت تسهیلاتی معادل ۱۰ میلیون تومان که باز پرداخت آن ۱۵ ماهه و به صورت سه چک ۵ ماهه باشد، قیمت سودی معادل ۲۲ درصد در سال در نظر گرفته هست. به این ترتیب هر ۵ ماه یک بار قسط پرداخت می شود. «نرخ سود دوره بازپرداخت» به صورت حاصل ضرب فاصله زمانی پرداخت اقساط در قیمت اسمی هر سال تقسیم بر تعداد ماه های سال محاسبه می شود. در نمونه گفته شده، قیمت ۲۲ درصد قیمت اسمی هر سال است که چون فاصله زمانی پرداخت اقساط ۵ ماه است ۲۲ درصد را در ۵ ضرب و بر ۱۲ تقسیم می کنیم که قیمت ۱۷/ ۹ درصد به دست می آید.

در‌حالی‌که از ابتدای هفته جهت سپرده‌های بانکی سقف قیمت سود تعیین شده است هست، بررسی قیمت سود در سایر بازارها نشان می‌دهد که تنوع زیادی در این متغیر وجود دارد. ن

با این اوصاف، مبلغ هر قسط حدود ۳ میلیون و ۹۶۳هزارتومان به دست می آید و مجموع اصل وام و سود آن ۱۱ میلیون و ۸۹۰هزارتومان محاسبه می شود. به این ترتیب، با شرایط گفته شده، شرکت خودروساز یک میلیون و ۸۹۰هزارتومان از تسهیلات ۱۰ میلیونی داده شده است سود کسب می کند. محاسبات نشان می دهد که قیمت موثر در کل دوره ۱۵ ماهه معادل ۱/ ۳۰ درصد است که اگر آن را بر ۲۵/ ۱ تقسیم کنیم ۰۸/ ۲۴ درصد به دست می آید که قیمت موثر هر سال این تسهیلات است.تقسیم بر عدد ۲۵/ ۱ از آن جهت صورت می گیرد که دوره ۱۵ ماهه یک سال و یک چهارم سال به حساب می آید.

تسهیلات در نظر گرفته شده است در مورد بعضی ماشین ها که محصول یکسان کشور عزیزمان ایران و یک شرکت چینی است از محصولات داخلی پرطرفدار نیز هم از حیث قیمت سود و هم مبلغ وام متنوع تر هست. شرکت خودروساز جهت داغ کردن بازار کالای یکسان خود، تسهیلاتی بین ۱۲ تا ۲۵ میلیون تومان با قیمت سودی بین ۹ تا ۲۳ درصد ارائه می کند. به عنوان مثال ۲۵ میلیون تومان با قیمت ۲۳ درصد هر سال با بازپرداخت ۹ چک ۴ ماهه بیشترین مقدار تسهیلات ارائه شده است با بیشترین مقدار قیمت سود هست. در این حالت مبلغ هر قسط حدود ۳ میلیون و ۹۵۰هزار تومان در نظر گرفته شده است است که هر ۴ ماه یک بار باید پرداخت شود. محاسبات نشان می دهد که قیمت سود موثر هر سال این تسهیلات حدود ۴۷/ ۳۱ درصد است.

نرخ سود در همه بازارها

به طور کلی میانگین قیمت سود موثر هر سال در مورد ماشین های داخلی حدود ۲/ ۱۷ درصد و در مورد ماشین هایی که در داخل مونتاژ می شوند، ۲/ ۱۵ درصد هست. در واقع خودروسازان داخلی جهت کالای مونتاژ شده است تسهیلات ارزان تری در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهند. شرکت های لیزینگ در مورد ماشین های داخلی و خارجی تسهیلاتی ارائه می کنند که خرید ماشین را ساده تر می کند؛ ولی شرکت های لیزینگ با قیمت سود بالاتری محصولات خود را به فروش می رسانند. بررسی های«دنیای اقتصاد» در مورد چند شرکت لیزینگ نشان می دهد که قیمت سود هر سال در نظر گرفته شده است در این شرکت های لیزینگ ۲۴ درصد ثابت است و با توجه به مبلغ و نوع بازپرداخت تفاوتی ندارد. به این ترتیب میانگین قیمت سود موثر هر سال شرکت های لیزینگ ۷/ ۳۰ درصد به دست می آید.

نرخ سود در بازار فروش اقساطی کالا

یکی دیگر از بازارهایی که جهت بررسی قیمت سود می توان رصد کرد، بازار فروش اقساطی وسایل منزل هست. به این منظور بعضی از فروشگاه های بزرگ تحت شرایط خاصی کالای اقساطی ارائه می کنند. این فروشگاه ها به صورت تعاونی مصرف کارکنان تسهیلاتی جهت کارمندان خود یا به طور کلی کارمندان شرکت های دولتی در نظر می گیرند.

«دنیای اقتصاد» به بررسی قیمت سود تسهیلات ارائه شده است در یکی از فروشگاه های بزرگ کشور پرداخته هست. در فروشگاه نمونه، جهت خرید کالا های برقی مانند یخچال، تلویزیون، سینمای خانگی، ماشین لباسشویی و… تسهیلاتی به صورت بدون پیش پرداخت در نظر گرفته هست. این نوع تسهیلات باید حداقل در۱۰ ماه و حداکثر ۱۵ ماه با میانگین قیمت سود اسمی هر سال ۶/ ۱۴ درصد به صورت ماهانه بازپرداخت شود. قیمت سود موثر هر سال تسهیلات خرید کالا های برقی نیز حدود ۶/ ۱۵ درصد محاسبه می شود. به عنوان مثال جهت خرید یک تلویزیون ۲ میلیون و ۵۸۰ هزارتومانی، ۱۰ ماه قسط ۲۹۸ هزار تومانی با قیمت ۱۶ درصد در نظر گرفته شده است هست؛ بنابراین سود ایجاد شده است جهت فروشگاه نیز ۴۱۲ هزار تومان خواهد بود.

در فروشگاه نمونه جهت خرید فرش مدت وقت بازپرداخت ۲۰ ماه و با سود هر سال ۱۶ درصد در نظر گرفته شده است است که قیمت سود موثر آن در سال ۲/ ۱۷ درصد به دست می آید. البته در مورد کالای فرش به علت وجود فروشگاه هایی که اختصاصی این کالا را عرضه می کنند مسابقه بالایی در پایین آوردن قیمت سود تسهیلات وجود دارد. این درحالی است که شبکه بانکی کشور جهت ارائه وام خرید کالا قیمت سود بالاتر از ۲۰ درصد را در نظر گرفته است و به علت سختگیری که در مورد ضامن ها وجود دارد دریافت این وام را با دشواری مواجه می کند.

نرخ سود در خرید گوشی تلفن همراه قسطی

یکی از کالاهایی که در بازار به صورت اقساطی به فروش می رسد، گوشی گوشی تلفن همراه هست. البته نوع محاسبه قیمت سود در نظر گرفته شده است جهت این کالا با سایر تسهیلاتی که در این گزارش محاسبه شده است متفاوت هست. در بازار اقساطی، گوشی گوشی به دو صورت با چک و بدون چک عرضه می شود که در حالت با چک قیمت سود را ۳ درصد در ماه و بدون چک ۴ درصد در ماه در نظر می گیرند. در این حالت ۴ درصد ماهانه در ۱۲ ضرب شده است و ۴۸ درصد هر سال به دست می آید. یعنی به عنوان مثال جهت خرید یک گوشی گوشی تلفن همراه ۳ میلیون تومانی باید در یک سال یک میلیون و ۴۴۰هزارتومان سود پرداخت کنید.

این مبلغ را به اصل پول اضافه کرده و تقسیم بر ۱۲ می کنند که مبلغ اقساط هر ماه به دست می آید. بنابراین جهت خرید یک گوشی گوشی تلفن همراه ۳ میلیون تومانی باید به مدت ۱۲ ماه قسط ۳۷۰ هزار تومانی پرداخت شود که قیمت سود موثر هر سال آن ۱/ ۶۰ درصد می شود. علت تفاوت فاحش این قیمت با دیگر قیمت سود ها در نوع محاسبه آن هست. در فرمول محاسبه اقساط تسهیلات بانکی، هر بار میزان قسط پرداخت شده است از اصل و فرع وام کم می شود و در واقع به پول باقی مانده قیمت سود تعلق می گیرد. ولی در بازار فروش کالای اقساطی به این نوع، کل سود در ابتدای امر محاسبه شده است و به صورت یکنواخت با اصل وام در طول مدت دریافت می شود. به این ترتیب قیمت سود موثر هر سال محاسبه شده است بیش از ۶۰ درصد به دست می آید.

قیمت سود در بازار طلا

بازار دیگری که فروش اقساطی در آن انجام می شود، بازار طلا هست. به این منظور بعضی طلافروشان اقدام به فروش طلای قسطی می کنند. بعضی طلافروشان جهت فروش اقساطی خود به کارمندان دولت، قیمت سود ۸/ ۱ درصد ماهانه در نظر می گیرند. با ضرب این قیمت در ۱۲ ماه، قیمت سود هر سال ۶/ ۲۱ درصد به دست می آید.

این قشر نیز جهت فروش اقساطی خود ابتدا قیمت سود ۶/ ۲۱ درصد را در قیمت کالای فروشی خود ضرب کرده و سود آن را محاسبه می کنند. سپس مقدار سود را با قیمت کالا جمع کرده و تقسیم بر تعداد اقساط می کنند تا مبلغ هر قسط به دست آید. به این ترتیب در صورتی که شما طلایی به ارزش ۳ میلیون تومان بخرید، باید ۱۲ ماه قسط ۳۰۴ هزار تومانی پرداخت کنید و در مجموع، ۶۴۸ هزار تومان به ازای خرید خود سود پرداخت کنید. قیمت سود موثر هر سال در این حالت ۸/ ۲۳ درصد محاسبه می شود؛ مانند فروش اقساطی موبایل، مبلغ سود در ابتدا محاسبه شده است و با اصل پول به صورت اقساطی دریافت می شود.

نرخ سود در بازار های متشکل

یکی دیگر از نشانه های قیمت سود در بازار، اوراق خزانه عرضه شده است در بازار فرابورس هست. از ابتدای عرضه این اوراق، انتقاد بسیاری به قیمت سود آن به وجود آمد. میانگین قیمت سود موثر این اوراق که با نماد « اخزا» در بازار عرضه شد، در ماه های نهایی سال گذشته به حدود ۲۸ درصد رسید ولی از ابتدای سال ۹۶ روند نزولی در پیش گرفته و به حدود ۵/ ۲۱ درصد کم کردن پیدا کرده است.

اوراق « اخزا۱» تا « اخزا ۹» سررسید و سر موقع بازپرداخت شده است و در حال حاضر «اخزا۱۰» تا «اخزا ۱۱» قابل معامله است که سررسید آخرین اوراق اخزا، ۲۴ مهرماه امسال خواهد بود. میانگین قیمت سود این اوراق ۶/ ۱۹ درصد هست. عرضه این اوراق به علت برهم زدن تعادل بازار پول، از ابتدای امسال متوقف شده است هست. میانگین قیمت سود اوراق اجاره نیز حدودا ۵/ ۲۰ درصد هست. با متوقف شدن عرضه اوراق خزانه، در بازار خارج ازبورس، اوراق بدهی دیگری به نام« سخاب» معامله شد که قیمت سود آن به بیش از ۳۰ درصد نیز رسید. این اوراق جهت نخستین بار در اسفند ۹۵ و بعد از آن در تیرماه امسال از طریق بانک ملی به طلبکاران دولتی واگذار شد.

بازار غیرمتشکل موجب شد که قیمت سود این اوراق به حدود ۳۷ درصد برسد که البته با دخالت وزیر اقتصاد دولت دوازدهم، معامله ثانویه این اوراق خارج از بورس ممنوع شد و با هماهنگی شرکت بورس، این اوراق در فرابورس پذیرش شده است و قرار است به زودی به تابلوی معاملات بازگردند. دیگر اوراقی که در بازار متشکل و رسمی معامله می شود اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن است که جهت دریافت وام مسکن استفاده می شود. به ازای هر ورق اوراق مسکن، می توان ۵۰۰ هزار تومان تسهیلات گرفت که به این ترتیب جهت دریافت تسهیلات ۶۰ میلیون تومانی باید ۱۲۰ ورق از این اوراق را از بازار بورس خریداری کرد. بازپرداخت این تسهیلات ۱۲ ساله است که باید ماهانه پرداخت شود. علاوه بر این، قیمت تسهیلات وام مسکن به صورت اسمی ۵/ ۱۷ درصد در سال هست؛ ولی به علت هزینه ای که جهت اوراق اضافه می شود، میانگین بازده موثر این اوراق ۹/ ۲۱ درصد قابل محاسبه است.

پیام قیمت ها

نرخ های موجود در بازار ها بازتاب دهنده نگاه فعالان اقتصادی به بازار هست. توصیه مهم در این بازارها، بازی پانزی وجود ندارد بلکه انتظارات و واقعیت ها است که این قیمت ها را رقم می زند. همان طور که قائم مقام بانک مرکزی نیز اشاره کرده بود، عواملی مانند تورم انتظاری، ریسک ناپذیری جامعه و عادی شدن سود اوج باعث ایجاد یک انتظار جمعی شده است که به شکل یک مانع در برابر پذیرش قیمت سود سپرده بانکی جهت فعالان اقتصادی عمل می کند. وجود تورم انتظاری اوج درکنار پرسشها بانک ها از قبیل چسبندگی قیمت سود تعادل بازار ها را به هم زده هست. به این ترتیب آنچه به نظر مهم می رسد این است که نظر آحاد اقتصادی کشور با روند کنونی قیمت تورم متناسب شود.

واژه های کلیدی: بازار | ماشین | میلیون | تسهیلات | میلیونی | تسهیلات مسکن | ماشین لباسشویی | تسهیلات وام مسکن