سال هاست این عنوان که آیا ماشین حریم شخصی محسوب می شود یا خیر به چالشی میان فقها، حقوقدانان و مسئولان کشور تبدیل شده است است.
فضای شخصی در حریم عمومی/ آیا داخل ماشین حریم عمومی است؟
عبارات مهم : قانون
کشور عزیزمان ایران نوشت: اگرچه بعضی از مراجع تقلید اعلام کرده اند که ماشین حریم شخصی افراد محسوب می شود ولی مقامات رسمی کشور با اشاره به تبصره ماده ۵ قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر که اعلام می دارد «اماکنی که بدون تجسس در معرض دید عموم قرار می گیرند، مشمول حریم شخصی نیست.» معتقدند که داخل خودروها به علت آنکه قابل رؤیت هستند حریم شخصی نیست. با اینکه این قانون از صراحت کامل برخوردار است ولی بازهم با چالش های زیادی رو به رو است و همچنان مورد نقد و بررسی عموم مردم و مسئولان قرار می گیرد و از سویی دیگر نیز باعث سوء تعبیرهایی مبنی بر به مخاطره افتادن مالکیت افراد می شود. ولی آنچه در اینجا باید متذکر شد نشانه پلیس و دستگاه انتظامی از اجرای این قانون، مقابله با ناهنجاری هایی است که از سوی بعضی افراد در خودروهای شخصی ارزش صورت می گیرد.
آیا داخل ماشین حریم عمومی است؟ ، فضای شخصی در حریم عمومی
دکتر هادی صادقی معاون فرهنگی قوه قضائیه با اعلام این عنوان که مالکیت ماشین اقتضا می کند که کسی بدون اجازه مالک حق ورود به آن را نداشته باشد ولی این باعث نمی شود که همه احکام حریم شخصی را داشته باشد؛ لیکن در معرض دید عموم هست. به همین علت نمی تواند به صورت مطلق حریم شخصی شمرده شود گفت: «کسانی که از حریم شخصی نبودن ماشین سخن گفته اند مقصودشان نقض احکام مالکیت نبوده و نیست بلکه باید توجه به محل نزاع داشت.
مقصود آنها این است که داخل ماشین که در معرض دید عموم هست، تمام احکام حریم شخصی را ندارد و مالک آن مجاز نیست در آن هر کاری که خواست انجام دهد. اگر کاری موجب برهم خوردن عفت عمومی شود، نمی توان با این استدلال که اینجا ملک شخصی هست، آن را انجام دهد؛ لیکن این ملک در معرض دید عموم است و حرمت عمومی پیدا می کند.» وی افزود: «بعد از حیثیت سایر احکام مالکیت، کسی حق ندارد احکام دیگر مالکیت را از آن سلب کند و بدون اذن مالک یا مقام قضایی تعرضی به آن کند. بعضی می گویند حریم شخصی یک دیوار نامرئی هست. ما این را به صورت مطلقش قبول نداریم.
سال هاست این عنوان که آیا ماشین حریم شخصی محسوب می شود یا خیر به چالشی میان فقها، حقوقدانان و مسئولان کشور تبدیل شده است است.
حریم شخصی نسبت به مالکیت یک سلسله احکامی دارد و نسبت به فضای عمومی حکمی دیگر. دیوار نامرئی مانع از ورود افراد می شود ولی نمی تواند مانع نگاه آنها شود، بعد حریم شخصی مطلقی را درست نمی کند. لذا در جایی که در معرض دید عموم قرار دارد، مانند داخل خودرو، داخل حیاط منزل ای که دیوار ندارد و از بیرون دیده می شود، نمی توان هر کاری را که در حریم شخصی انجام می دهند، مرتکب شد. مثلاً نمی توان در این اماکن کارهایی انجام داد که به لحاظ شرعی و حقوقی باید از دید دیگران پنهان باشد. همچنین نمی توان کارهایی انجام داد که مخالف عفت عمومی یا موازین حقوقی و شرعی باشد.لذا در این موارد حریم شخصی به صورت مطلق نیست و شاید بتوان عنوان حریم نیمه عمومی به آن داد.»
اما یکی از موضوعاتی که شاید جهت بسیاری افراد جای سؤال دارد این است که صندوق عقب و داشبورد خودروها به علت آنکه قابل رؤیت نیستند جزء حریم شخصی محسوب می شود و از این رو جهت بازرسی از داخل آنها نیاز به مجوز قضایی هست. ولی در ایست و بازرسی ها خلاف آن دیده می شود و ضابطان قضایی بدون هیچ مجوز قضایی این مکان ها را مورد تفتیش قرار می دهند.
حجت الاسلام دکتر جلیل محبی- مدیر سابق بسیج حقوقدان های کشور – با اعلام این عنوان که تعریفی از حریم شخصی در قانون وجود ندارد و تنها در یکی از قوانین به عنوان حریم شخصی پرداخته که می توان آن را به حریم شخصی داخل ماشین تعمیم داد گفت: «براساس این ماده قانونی آن مکانی که در منظر عموم مردم باشد حریم شخصی محسوب نمی شود. از این رو به علت اینکه داخل ماشین قابل مشاهده است حریم شخصی نیست.»
آیا داخل ماشین حریم عمومی است؟ ، فضای شخصی در حریم عمومی
وی افزود: «این قانون در خصوص منزل افراد هم صدق می کند. یعنی داخل منزل افراد تا آنجایی که قابل مشاهده نیست جزء حریم شخصی محسوب می شود. ولی تراس یا بالکن به علت اینکه از بیرون قابل مشاهده است حریم شخصی نیست. از این رو کسی نمی تواند برهنه در بالکن منزل اش بنشیند. به عبارتی راحت تر این قانون نوعی هست. یعنی از منظر حقوقی نوعاً هر جایی که مردم می توانند مشاهده کنند حریم شخصی نیست.»
این پژوهشگرمرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در ادامه در خصوص این عنوان که امکان دارد بعضی افراد از معنای حریم شخصی داخل ماشین سوء تعبیرهایی داشته باشند و بگویند داخل ماشین حریم شخصی است و نباید مورد تجسس قرار گیرد گفت: به طور کلی از اختیارات قانونگذار است که قانون را عوض کردن دهد و بگوید داخل ماشین حریم شخصی است یا خیر. البته به اعتقاد من اشتباه هست. چون داخل ماشین قابل مشاهده هست، از این رو نمی تواند حریم شخصی افراد محسوب شود. مگر اینکه ماشین فردی به نحوی باشد که داخل آن دیده نشود. همانند کاروان هایی که جهت سفر استفاده می شود به علت آنکه داخل آن دیده نمی شود، حریم شخصی هست. ولی سایر خودروهای دیگر به علت قابل مشاهده بودن داخل آن حریم شخصی نیست.
سال هاست این عنوان که آیا ماشین حریم شخصی محسوب می شود یا خیر به چالشی میان فقها، حقوقدانان و مسئولان کشور تبدیل شده است است.
دکتر محبی همچنین راجع به این عنوان که تفتیش از داشبورد یا صندوق عقب ماشین بدون مجوز قضایی قانونی است یا خیر گفت:«صندوق عقب و داشبورد خودروها به علت آنکه قابل مشاهده نیست حریم شخصی محسوب شود. مگر آنکه جرمی مشهود صورت گرفته باشد یا نشانه از بازرسی داخل ماشین کشف ابزار آلات جرم باشد که نیاز به مجوز قضایی ندارد. وی افزود: مطابق قانون در خصوص جرم مشهود چند بند وجود دارد و اگر از نظر قانون آیین دادرسی کیفری بازرسی داخل ماشین یکی از همین بند ها باشد مجوز قضایی نیاز نیست.»
این حقوقدان در ادامه راجع به این عنوان که خودروهایی که پرده یا شیشه دودی دارند جزو حریم شخصی محسوب می شوند یا خیر گفت: «طبق آیین نامه راهنمایی و رانندگی و به علت وقوع جرایم امنیتی نمی توان کاری کرد که داخل خودروها دیده نشود. بنابراین طبق ضوابط و مقررات آیین نامه راهنمایی و رانندگی راه اندازی پرده یا شیشه دودی ممنوع و خلاف قانون است.»
آیا داخل ماشین حریم عمومی است؟ ، فضای شخصی در حریم عمومی
اما توصیه دیگر این است که نبود تعریف دقیق از حریم شخصی و مصادیق آن باعث شده است است تا پلیس و دستگاه قضا جهت اجرای این قانون با موانع و نظرات مختلفی روبه رو شوند.
دکتر شقایق تقوی- وکیل پایه یک دادگستری می گوید:« طبق تعریف فرهنگ فارسی معین «حریم» به مکانی اطلاق می شود که حمایت و دفاع از آن واجب باشد. به عبارتی کسی حق تعرض به آن را نداشته باشد. از طرفی قاعده فقهی تسلیط در جهت تسلط و سلطه مالکانه افراد بر دارایی ها و مایملک ارزش هست. ولی نباید از نظر دور داشت که به همین جهت قاعده فقهی لاضرر و لاضرار سلطه افراد بر امور و اموال ارزش را تا جایی مجاز می شمرد که موجب ضرر و زیان حقوق سایر شهروندان نشود.
به عنوان مثال شما در حریم شخصی منزل خود مجاز به هرگونه دخل و تصرف و امور شخصی هستید لکن قانون اجازه نمی دهد با سوء بهره از این حق و با ایجاد صداهای نامتعارف به حقوق همسایگان خود خلل وارد آورید. بنا بر این باید دانست که خلل ناپذیری حریم شخصی به هیچ عنوان اطلاق ندارد.» این حقوقدان افزود: حفظ حریم تا جایی مشروعیت دارد و قابل دفاع است که با حفظ امنیت اجتماعی سایر شهروندان مغایرت پیدا نکند.
بنابراین به نظر می رسد چنانچه جرم مشهودی در حال وقوع باشد ضابطان قضایی رأساً و بدون دستور قضایی مجاز و مکلف به ورود به حریم شخصی هستند. چه این جرم مشهود در منزل یا محل کار یا ماشین صورت گیرد. ولی در خصوص اینکه اخیراً تأکید می شود فضای داخل ماشین (به غیر از داشبورد و صندوق ماشین) حریم شخصی تلقی نمی شود به تفاوت های موجود بین این وسیله نقلیه و منزل باز می گردد. نخست اینکه همان طور که از اسم منزل و مسکن بر می آید این مکان ها محل سکون و آرامش و خلوت های شخصی هست. بنابر این وجود این شاخصه ها ایجاب می کند افراد در این مکان ها احساس آرامش و راحتی کنند و این امر محقق نمی شود جز با اینکه این مکان ها در حریمی واقع شوند که براحتی در دسترس و نگاه و ورود افراد غیر قرار نگیرند. دوم اینکه ماشین وسیله نقلیه در حال حرکت هست. بنابراین در صورت ارتکاب وقوع هرگونه عمل مجرمانه یا مخل نظم و امنیت عمومی مکان و آثار جرم واقع شده است قابل جابه جایی و خروج از دسترس ضابطان قضایی هست. از این رو تجویز توقف و تفتیش آن به ضابطان مربوطه خالی از دلایل محکم و قابل دفاع نیست. همچنین پوشاندن فضای داخلی ماشین به همان دلایل فوق الذکر مجاز نیست. چه آنکه اولاً فضای ماشین حریم شخصی و محل کسب یا محل سکون و آرامش نیست بلکه وسیله تردد و حمل و نقل هست. ثانیاً آثار منتج از وقوع جرم در ماشین براحتی جابه جا و از دسترس خارج می شود.
وی افزود: «البته نباید از نظر دور داشت که بعضی آیات عظام از جمله آیت الله شبیری زنجانی بر این نظر هستند که: «خودروی شخصی احکام ملک را دارد بنابراین هرگونه تصرف و تفتیش آن بدون اجازه مالک فی حد نفسه جایز نیست.» ولی آنچه مسلم است به علت محدودیت های بیان شده است در فوق تلقی حریم غیر قابل ورود جهت ماشین کمی سخت به نظر می رسد. به هرحال چنانچه بپذیریم حفظ آرامش و نظم و امنیت عمومی بر آسایش شخصی افراد برتری دارد در پذیرش مطالب بیان شده است با سؤالات کمتری روبه رو خواهیم شد.»
واژه های کلیدی: قانون | ماشین | قانونی | مشاهده | در ماشین | اخبار اجتماعی
