زیباکلام: بازنشستگی من شبهه سیاسی دارد

عبارات مهم : ایران

به گزارش آرمان، دکتر صادق زیباکلام استاد برجسته علوم سیاسی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران در کمتر از دو ماه از این دانشگاه و دانشگاه آزاد بازنشسته شد. اتفاقی که بیش از آنکه به رویکرد علمی ایشان ارتباط داشته باشد، شائبه های دیگری پدید آورده که مربوط به کنشگری ایشان در فضای سیاسی کشور عزیزمان ایران و عقاید متفاوتش راجع به تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی کشور عزیزمان ایران هست. دکتر زیباکلام علی رغم بسیاری، نظر دیگری راجع به شخصیت های تاریخی مطرح کرده هست. از سوی دیگر ایشان اعتقاد است علوم انسانی در صورتی که قرار است به شکل علوم اسلامی در دانشگاه ها مطرح شود، از حالت علم خارج شده است و شکل ایدئولوژی به خود می گیرد و تابعی از آن می شود.

بازنشستگی من شبهه سیاسی دارد / زیباکلام

برخی عنوان می کنند حضور اساتیدی که به علوم انسانی اسلامی باور ندارند یکی از موانع جدی در تحقق علوم انسانی اسلامی در طول ۴۰ سال گذشته بوده هست. این در حالی است که دکتر زیباکلام در گفت وگو با «آرمان» در پاسخ به این افراد عنوان می کند: «مگر من درِ دانشگاه ایستاده ام و اجازه نداده ام که علوم انسانی اسلامی وارد دانشگاه شود؟ یا مگر از مهرماه آینده که من در دانشگاه تدریس نمی کنم علوم انسانی اسلامی خواهد شد؟» دکتر صادق زیباکلام در گفت وگو با «آرمان» از دوران بازنشستگی و از دغدغه هایش در شرایط کنونی می گوید. در ادامه متن این گفت وگو را از نظر می گذرانید.

چرا شما در یک مقطع کوتاه و طی دو ماه هم از دانشگاه آزاد و هم از دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران بازنشسته شدید؟ آیا جهت بازنشسته شده است شما از دانشگاه برنامه ریزی قبلی صورت گرفته است؟

بنده در طول ۲۵ سالی که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران تحولات اجتماعی و سیاسی کشور عزیزمان ایران را تدریس می کردم، همواره به دانشجویان خود توصیه می کردم به سمت تئوری های توطئه حرکت نکنند و تلاش کنند پدیده های سیاسی و اجتماعی را با عقلانیت و مبتنی برواقعیت تحلیل و بررسی کنند. در نتیجه در مورد خودم هم اعتقاد به «تئوری توطئه» نیستم. به نظر می رسد بازنشستگی بنده در بهمن ماه از دانشگاه آزاد و در اسفندماه از دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران تصادفی بوده است.

به گزارش آرمان، دکتر صادق زیباکلام استاد برجسته علوم سیاسی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران در کمتر از دو ماه از این دانشگاه و دانشگاه آزاد بازنشسته شد. اتفاقی

پس علت بازنشستگی شما چیست؟ آیا اینگونه واکنش‌ها ریشه در سیاستگذاری وزارت علوم، دانشگاه آزاد یا شورای عالی انقلاب فرهنگی دارد؟

پاییز سال گذشته «گستره شریعت» یک مجموعه برنامه پخش کرد که به عنوان علوم انسانی اسلامی می پرداخت. در این برنامه ها آقای دکتر گلشنی استاد دانشگاه صنعتی شریف و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت الاسلام خسروپناه مدیر پژوهشکده علوم انسانی وزارت علوم و بنده حضور داشتیم. من در این برنامه بازی با لغات را کنار گذاشتم و به صراحت نظرم را عنوان کردم. در فصل تابستان انسان در آسفالت داغ گمان می کند آب وجود دارد، در حالی که آب نیست و بلکه سراب هست. من در این برنامه ها عنوان کردم که «علم» به ماهو «علم» نمی تواند تابعی از ایدئولوژی باشد و زمانی معتبر است که فارغ از آن باشد. در نتیجه هنگامی که عنوان علوم انسانی اسلامی مطرح می شود، اگر ما علوم انسانی را به مثابه علم در نظر بگیریم به این رویکرد می رسیم که علم تابعی از ایدئولوژی قرار گرفته هست. صراحت بنده در بیان این مطالب باعث تکدر خاطر آقای دکتر خسروپناه و بعضی دیگر از افراد حاضر دراین برنامه شد. از سوی دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی اصرار و پافشاری زیادی روی این مساله دارد و به همین علت صراحت بنده در این زمینه ممکن است باعث تکدر خاطر این شورا نیز شده است باشد. در نتیجه یکی از دلایلی که بنده مورد غضب قرار گرفته ام احتمالا همین مساله است.

در حکم بازنشستگی شما چه مطالبی عنوان شده است است؟ شما از چه زمانی به صورت رسمی از دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران بازنشسته خواهید شد؟

در صفحه ای که در سیستم اتوماسیون دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران وجود دارد به بنده اعلام شده است که تا آخر سال تحصیلی جاری می توانم به تدریس خود در دانشگاه ادامه بدهم و از ابتدای سال تحصیلی آینده باید دانشگاه را ترک کنم. به نظر من ما نمی توانیم قانونی را تصویب کنیم که یک استاد دانشگاه باید در یک سن خاص یا اینکه بعد از اینکه به یک درجه علمی رسید بازنشسته شود. توانایی انسان ها با یکدیگر تفاوت دارد و هر فردی توانایی خاص خود را دارد.

بازنشستگی من شبهه سیاسی دارد / زیباکلام

شما هنوز توانایی تدریس را در خود می بینید؟

من نباید راجع به این مساله توضیح بدهم و بلکه همکاران، گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران، دانشجویان و تالیفات بنده باید مشخص کند که آیا من می توانم همچنان در دانشگاه تدریس کنم یا خیر. در شرایط کنونی گلایه من از دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران این است که آیا هیچ استفتایی از گروه علوم سیاسی جهت توانایی ادامه تدریس بنده در دانشگاه صورت نگرفته هست. اساتید گروه علوم سیاسی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران از بین خود یک نفر را به عنوان مدیر گروه گزینش کرده اند که ایشان عالی ترین فرد جهت استفتاء راجع به توانایی اساتید گروه جهت ادامه تدریس هست. از سوی دیگر گروه علوم سیاسی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران می تواند از دانشجویان بنده در کلاس های متفاوت این پرسش را مطرح کند که آیا دکتر زیباکلام مانند گذشته به خوبی مباحث مورد نظر را جهت دانشجویان تشریح و تبیین می کند یا اینکه رویکرد تدریس ایشان دچار مسئله شده است هست. حتی یک گروه کارشناس می تواند با بنده مصاحبه داشته باشد و توانایی من را جهت ادامه تدریس محک بزند که آیا چنین توانایی وجود دارد یا خیر. ممکن است دانشگاه قانونی را جهت خود وضع کرده باشد که هر استادی که سنش به ۷۰ سال رسید که سن بنده رسیده و اینکه سابقه۴۰ سال تدریس در دانشگاه داشته باشد که راجع به من نیز صدق می کند باید از دانشگاه بازنشسته شود. با این وجود بنده که نمی خواهم با کسی کشتی بگیرم که با توجه به سِنم نیاز به توانایی فیزیکی داشته باشم. در نتیجه راه های واقعی تر، علمی تر و صحیح تری جهت ارزیابی توانایی اساتید دانشگاه وجود دارد تا نیاز نباشد تنها به علت سن، اساتید دانشگاه بازنشسته شوند.

به گزارش آرمان، دکتر صادق زیباکلام استاد برجسته علوم سیاسی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران در کمتر از دو ماه از این دانشگاه و دانشگاه آزاد بازنشسته شد. اتفاقی

به نظر می رسد بازنشسته شدن شما بیش از آنکه به دانشگاه مرتبط باشد به رویکرد شما در فضای سیاسی ارتباط داشته هست. آیا این مساله را تایید می کنید؟

من همواره انسان خوشبینی هستم و تلاش می کنم در این زمینه نیز خوشبین باشم. من در طول ترم دوبار از دانشجویانم امتحان میان ترم می گیرم. با این وجود هنگامی که سوالات را جهت دانشجویان می خوانم از کلاس بیرون می روم و در نتیجه هیچ کس به عنوان مراقب در سر جلسه امتحان حضور ندارد. از سوی دیگر من هیچ وقت در کلاس حضور و غیاب نمی کنم. به نظر من نباید کسی را به زور وادار کنیم در کلاس حضور داشته باشد یا اینکه بالای سر دانشجو مراقب بگذاریم. این در حالی است که کلاس های من همواره پرشور و پررونق برگزار می شود و دانشجویان تلاش می کنند در کلاس حضور داشته باشند. حتی دانشجویان گروه های دیگر نیز در بعضی اوقات در کلاس های من حضور پیدا می کنند. با این وجود به رغم اینکه من دوست ندارم عنوان کنم که بازنشستگی من به علت پرسشها سیاسی بوده ولی همزمانی بازنشستگی من در دانشگاه آزاد و دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران شبهه ناک است.

آیا در گروه علوم سیاسی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران اساتید دیگری نیز وجود دارند که نگاهی مانند شما به علوم انسانی اسلامی داشته باشند؟ آیا راجع به آنها نیز عنوان بازنشستگی وجود داشته است؟

بازنشستگی من شبهه سیاسی دارد / زیباکلام

من مدعی چنین مساله ای نیستم و اعتقاد دارم که باید بین نظر های افراد متفاوت راجع به یک عنوان تفکیک قائل شد. در زمینه علوم انسانی اسلامی نیز من نظر خود را به صورت مستقل مطرح کرده ام. ممکن است بعضی از همکاران من به علوم انسانی اسلامی اعتقاد دیگری داشته باشند. حتی ممکن است بعضی از این اساتید با کمیته های تخصصی علوم انسانی اسلامی همکاری نیز داشته باشند. در نتیجه اینکه بعضی تلاش کنند با بازنشسته کردن امثال زیباکلام زمینه تحقق عنوان را فراهم کنند، نشدنی هست. صادق زیباکلام که سهل هست، اگر همه اساتید علوم انسانی در دانشگاه های کشور را بازنشسته کنید بازهم نمی توان به آسانی مسئله را حل کرد.

برخی براین باورند اساتیدی مانند شما که به علوم انسانی اسلامی اعتقاد ندارند مانع بزرگی در جهت تحقق اسلامی شدن علوم انسانی در دانشگاه ها هستند. آیا این مساله در بازنشسته کردن شما تاثیر نداشته است؟

من چه کاره هستم و چه قدرتی در اختیار دارم که مانعی جهت تحقق عنوان باشم؟ این در حالی است که در شرایط کنونی، همه قدرت در اختیار کسانی است که نظری کاملا برعکس من دارند. از سوی دیگر بودجه نیز در اختیار این افراد است و به همین علت تلاش می کنند اساتیدی را در دانشگاه ها استخدام کنند که به عنوان باور داشته باشند. آیا از مهرماه سال آینده که بنده در دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران تدریس نخواهم کرد، چنین چیزی محقق خواهد شد؟ بدون شک پاسخ به این پرسش منفی است و همه این کارها نیز عذر و بهانه هست. شورای عالی انقلاب فرهنگی حدود ۴۰ سال جهت دانشگاه ها و رویکرد علمی کشور تصمیم گیری کرده و همه بودجه را نیز در اختیار داشته هست. با این وجود آیا در طول این ۴۰ سال جهت طرح نظری چنین موضوعی حتی دو سطر مطلب قابل استناد وجود ندارد؟ همین مساله که کسانی که ۴۰ سال است متولی پرسشها علمی در کشور هستند هنوز نتوانسته اند دو خط با این عنوان تولید کنند نشان می دهد که به آسانی نمی توان حکم داد که چه کسی درست می گوید و چه کسی اشتباه می کند. تا چه رسد به اینکه من درست می گویم یا اشتباه می کنم.

این در حالی است که این افراد عنوان می کنند حضور اساتیدی لیبرال و غربزده مانند زیباکلام یکی از دلایل این مساله است که علوم انسانی با چنین نگاهی نتواند وارد دانشگاه ها شود. پرسش بنده این است که در طول ۴۰ سال گذشته کدام علوم انسانی مبتنی بر این نظر و نظر قصد داشته وارد دانشگاه شود که صادق زیباکلام لیبرال غربزده درِ دانشگاه ایستاده و اجازه نداده وارد دانشگاه شود؟ کدام سرفصل مرتبط با این علوم انسانی در گروه علوم سیاسی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران مطرح شده است که صادق زیباکلام اجازه نداده این سرفصل ها در کلاس به دانشجویان ارائه شود؟ صادق زیباکلام تنها می تواند عنوان کند که بنده اعتقادی به این سرفصل ها ندارم و این سرفصل ها را تدریس نخواهم کرد. در چنین شرایطی دانشگاه می تواند عنوان کند که شما حقوق می گیرید که این سرفصل ها را تدریس کنید و اگر این کار را انجام نمی دهید باید دانشگاه را ترک کنید. این در حالی است که هیچ کدام از این اتفاقات رخ نداده است.

اگر شما بازنشسته نشوید و مهرماه سال آینده شورای عالی انقلاب فرهنگی سرفصل هایی راجع به علوم انسانی اسلامی را جهت تدریس جهت شما در نظر بگیرد، چه واکنشی خواهید داشت؟

این اتفاق در سال های۶۰ و۶۱ در کشور رخ داده هست. در آن مقطع زمانی نیز شورای عالی انقلاب فرهنگی سرفصل های جدیدی را جهت تدریس در دانشگاه ها ارائه کرده بود. این در حالی است که بعضی از اساتید رویکرد دیگری در پیش گرفتند و سرفصل های خود را به دانشجویان ارائه کردند. در نتیجه عوض کردن سرفصل های علمی در دانشگاه ها نمی تواند راه حل اساسی و منطقی باشد. علت این مساله نیز این است که دانشگاه یک محیط زنده و پویا است و تغییرات اجتماعی و سیاسی در آن تاثیرگذار است و نمی توان به صورت ایستا و ساکن جهت آن تصمیم گیری کرد. با این وجود اگر این اتفاق رخ بدهد، من در ابتدا آنها را مطالعه می کنم و نکات صحیح و ناصحیح آن را مشخص می کنم و بخش های نادرست را با علت و سند توضیح می دهم.

پس شما به صورت اتوماتیک سرفصل های تازه را تدریس نمی کنید؟

خیر، بنده دارای عقل و منطق هستم و به صورت اتوماتیک هیچ گاه دست به چنین کاری نمی زنم. اگر قرار بود صادق زیباکلام به صورت اتوماتیک سرفصل های ارائه شده است را تدریس کند که دیگر لزومی جهت فرستادن استاد به سر کلاس نبود. در چنین شرایطی باید ویدئو پروژکتور در کلاس درس راه اندازی شود و دانشجویان به سخنان کسانی گوش بدهند که به این علوم باور دارند. چطور ممکن است یک استاد دانشگاه به سرفصل های علمی که قرار است تدریس کند اعتقاد نداشته باشد؟ بنده هنگامی که قرار است راجع به فلان شخصیت تاریخی که در این کشور به قدرت رسیده، در کلاس درس صحبت کنم به گونه ای این کار را انجام می دهد که قرار بوده به کشور خدمت کند. این در حالی است که نگاه دیگری که وجود دارد بر این اصل است که شما باید به شکلی راجع به آن شخصیت در کلاس درس صحبت کنید که گویا به کشور تنها و تنها خیانت کرده است.

من به اساتید دیگر کاری ندارم، ولی در کلاس درس خودم هیچ گاه شخصیت های تاریخی را تنها از یک زاویه بررسی نکرده ام. بنده از سال۷۱ که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه پایتخت کشور عزیزمان ایران مشغول به تدریس شده است ام تنها آنچه را اعتقاد داشته ام تدریس کرده ام و همچنان هم از موضع خود دفاع می کنم. با این حال در طول این مدت هیچ گاه هم به خاطر مطرح کردن عقایدم در کلاس راجع به مباحث متفاوت مانند مشروطیت و… مورد بازخواست و فشار قرار نگرفته ام و هیچ مشکلی در این زمینه برایم به وجود نیامده است.

چه برنامه ای جهت دوران بازنشستگی دارید؟ آیا در دوران بازنشستگی همچنان ارتباط خود را با دانشگاه حفظ خواهید کرد؟

خیر، به قول خواجه شیراز «چون پیر شدی حافظ از میکده بیرون شو». به همین علت نیز من تمایلی جهت بازگشت به دانشگاه ندارم. با این وجود برنامه های زیادی دارم که باید در دوران بازنشستگی انجام بدهم. به عنوان مثال باید خاطرات سفر خود به کردستان، خاطرات سفر به حج، خاطرات سفر به کربلای معلی را بنویسم و نگارش کتاب هایم را ادامه بدهم. دوست دارم در دوران بازنشستگی رمان بخوانم، فیلم ببینم، سینما بروم و از زندگی لذت ببرم. از سوی دیگر احتمالا همین کارهایی که امروز می کنم را ادامه خواهم داد. دوباره جهت روزنامه های آرمان، شرق، اعتماد و آفتاب یزد مقاله می نویسم و مصاحبه می کنم.

احسان انصاری

واژه های کلیدی: ایران | سیاسی | اسلامی | دانشگاه | اخبار سیاسی و اجتماعی