مردم کشور عزیزمان ایران راجع به حجاب چه نظری دارند؟

عبارات مهم : ایران

در روزهای اخیر مسئله حجاب در فضای عمومی جامعه کشور عزیزمان ایران به موضوعی داغ بدل شده است هست. در میان همه اظهارنظرها و موضع گیری های انتشار یافته در رسانه ها و شبکه های اجتماعی، اخیرا اطلاعاتی از یافته های موج سوم «پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان» انتشار یافته که در هر یک، تنظیم کنندگان مدعی شده است اند نظر مردم کشور عزیزمان ایران نسبت به عنوان حجاب را نشان داده اند.

بدون اینکه قصد داشته باشیم وارد نقد و راستی آزمایی هر یک از موارد منتشرشده بر اساس داده های این پیمایش ملی شویم، در این یادداشت قصد داریم یافته های مرتبط با حجاب در این پیمایش ملی را به صورت کلی ارائه کنیم. در این نوشتار قصدی جهت تفسیر یا تبیین نگرش های عمومی جامعه کشور عزیزمان ایران به مسئله حجاب وجود ندارد، بلکه از آن جهت که چون گزارش این پیمایش تنها در اختیار دانشگاهیان بوده، داده های مربوط به حجاب را صرفا به صورت عمومی گزارش خواهیم کرد تا به افکار عمومی در تحلیل درست مسئله کمک شود. پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان، از بااهمیت ترین پیمایش ها در حوزه سنجش ارزش ها، عقاید و باورهای جامعه کشور عزیزمان ایران است که در سه موج و به وسیله دفتر طرح های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شده است است.

مردم کشور عزیزمان ایران راجع به حجاب چه نظری دارند؟

موج اول آن سال ۱۳۷۹ به وسیله عبدالعلی رضایی، موج دوم آن سال ۱۳۸۲ به وسیله محسن گودرزی و موج سوم آن سال ۱۳۹۴ به وسیله محمدرضا جوادی یگانه و غلامرضا غفاری انجام شده است است و البته در هر سه موج، گروه زیادی از صاحبنظران علوم اجتماعی همکاری داشته اند. داده های موج سوم پیمایش ارزش ها و نگرش ها، بر اساس پرسشنامه ای که به صورت حضوری از ۱۴۹۰۶ نفر از افراد ۱۵سال و بالاتر ساکن در ۳۱ استان کشور، مشمول بر مرکز استان، شهرهای درجه دوم و روستاها بوده، پرسیده و تحلیل شده است است.

در موج سوم پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان دو پرسش در مورد عنوان حجاب وجود دارد. یکی در سطح باورها و نگرش هاست که از «اعتقاد مردم به الزام حجاب» می پرسد. صورت این پرسش به این شکل است: «تا چه اندازه با این نظر که همه زن ها باید حجاب داشته باشند، حتی اگر به آن اعتقاد نداشته باشند موافق یا مخالفید؟ » (بخش ۸-۴ دین و جامعه) پاسخ این پرسش در یک طیف پنج تایی (خیلی موافق، موافق، نظری ندارم، مخالف و خیلی مخالف) سنجیده شده است است.

در روزهای اخیر مسئله حجاب در فضای عمومی جامعه کشور عزیزمان ایران به موضوعی داغ بدل شده است هست. در میان همه اظهارنظرها و موضع گیری های انتشار یافته در رسانه ها

سوال دیگر، در سطح رفتاری طرح شده است که در مورد اعتقاد افراد پرسش نمی کند بلکه به نوعی با سیاست رسمی در مورد حجاب پیوند می خورد. صورت بندی این پرسش به این شکل است: «شما در برخورد با رفتارهایی که جهت تان می خوانم چه کار می ‏کنید؟ ۱- بدحجابی زن ها». (بخش ۸-۵ برخورد با ناهمنوایی اجتماعی) پاسخگویان جهت پاسخ به این پرسش پنج گزینه به این شرح در اختیار داشته اند: ۱- اشکالی ندارد، ۲- مخالفم ولی کاری نمی کنم، ۳- تذکر می دهم، ۴- به مراکز ذی صلاح اطلاع می دهم و ۵- برخورد می کنم. به طور کلی این دو پرسش تصویر کلی از ذهنیت ایرانیان نسبت به حجاب و شیوه مواجهه با پدیده بدحجابی را نشان می دهد. جهت پرهیز از اشتباه در تفسیر نتایج، بهتر است هر دو گویه، هم وقت در تحلیل مورد توجه قرار گیرند. توزیع پاسخ ایرانیان در کل کشور به دو پرسش مذکور در دو نمودار یک آمده است:

همان طور که دیده می شود میزان موافقان با الزام حجاب زیاد از مخالفان است ولی در بحث تصویر العمل به بدحجابی اکثریت پاسخ دهندگان گفته اند مداخله ای نخواهند کرد. درک دقیق تر از نظر ایرانیان نسبت به عنوان حجاب، مستلزم توجه به نحوه توزیع پاسخ ها در میان گروه های متفاوت اجتماعی هست. بر همین اساس در ادامه هر یک از این سنجه ها بر حسب متغیرهای جنسیت، سن، تحصیلات و محل سکونت ارائه می شود.

توضیح اینکه ۱- در مورد پرسش نگرش به الزام حجاب، جهت سهولت در خواندن نمودارها، طیف پنج تایی به طیف ۳تایی (مخالف، بی نظر و موافق) تبدیل شده است هست. ۲- در مواردی که در متن از تفاوت میان دو یا چند گروه در نگرش نسبت حجاب سخن گفته شده، این تفاوت با آزمون آماری مناسب بررسی شده است ولی جهت دوری از استفاده از واژگان تخصصی آماری در این نوشتار، در متن نیامده است.

مردم کشور عزیزمان ایران راجع به حجاب چه نظری دارند؟

الف- نگرش به الزام حجاب

در نمودارهای ۲ و ۳ نظر مردم نسبت به الزام حجاب بر حسب متغیرهای زمینه ای آمده هست. همان طور که مشاهده می شود در کل کشور میزان موافقت با الزام حجاب در زنان زیاد از مردان هست. اگر متغیر تحصیلات در نظر گرفته شود، افرادی که تحصیلات عالی دارند زیاد از افراد با تحصیلات دیپلم و پایین تر با الزام حجاب مخالف هستند. در بین گروه های سنی، سالمندان بیش از دیگران در مورد موافقت با الزام حجاب نظر صریح ابراز کرده اند. به علاوه، ساکنان کلانشهرها نیز به نسبت ساکنان شهرهای دیگر و روستاها زیاد با حجاب اضطراری مخالفند و البته در هر سه گروه تعداد موافقان از تعداد مخالفان زیاد است.

در روزهای اخیر مسئله حجاب در فضای عمومی جامعه کشور عزیزمان ایران به موضوعی داغ بدل شده است هست. در میان همه اظهارنظرها و موضع گیری های انتشار یافته در رسانه ها

ب- تصویر العمل نسبت به بی حجابی

در نمودارهای ۴ و ۵ زیر توزیع پاسخ شهروندان راجع به تصویر العمل به بدحجابی آمده هست. با مقایسه نتیجه های برحسب جنسیت مشاهده می شود به طور کلی مردان زیاد از زنان گزینه «اشکالی ندارد» را گزینش کرده اند، درعین حال گزینه «برخورد می کنم» هم در بین مردان بالاتر هست. از نظر تحصیلات هم افراد با تحصیلات عالی، مدارای بیشتری با بدحجابی نشان می دهند. ساکنان کلانشهرها و جوان ها نیز کمتر از دیگران نسبت به بدحجابی تصویر العمل نشان می دهند.

ج- نگرش مردم شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران نسبت به حجاب

مردم کشور عزیزمان ایران راجع به حجاب چه نظری دارند؟

در بخش قبل نگرش و واکنش‌ها مردم نسبت به مسئله حجاب در کل کشور مطرح شد. با توجه به وقایع اخیر بد نیست همین مسئله منحصرا در مورد کلانشهر پایتخت کشور عزیزمان ایران نیز مورد توجه قرار گیرد. پاسخ به دو پرسش مربوط به حجاب در پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان در شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران در دو نمودار زیر آمده است.

همان طور که در نمودارهای اوج دیده می شود در پایتخت کشور عزیزمان ایران در بعد نگرشی، علی رغم کل کشور، توزیع پاسخ دوقطبی است و مجموعا ۴۶,۴درصد از شهروندان با الزام حجاب، مخالفت صریح اعلام کرده اند درحالی که ۳۴.۶درصد موافق آن بوده اند. در بعد رفتاری، گزینه «اشکالی ندارد» در شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران بالاتر از میانگین کشوری گزینش شده است (۲۸.۶ در برابر ۱۰.۵درصد) و مجموع گزینه «اشکالی ندارد» و «مخالفم ولی کاری ندارم» نیز از میانگین کشوری بالاتر است (۸۵.۱ در برابر ۷۷.۷درصد).

توزیع پاسخ هر دو سنجه در بین گروه های متفاوت نیز در نمودارهای ۶ و ۷ آمده هست. در مورد تصویر العمل شهروندان نسبت به بدحجابی، توزیع پاسخ شهروندان در بین گروه های متفاوت در نمودارهای ۸ و ۹ آمده هست. همان طور که در نمودارها دیده می شود حدود یک سوم مردان تهرانی گزینه «اشکالی ندارد» را گزینش کرده اند و در جوانان نیز این گزینه گزینش ۳۷.۸درصد پاسخگویان هست. در انتها باید باز هم بر این توصیه تاکید کرد که این گزارش، تنها توصیفی از دو سنجه مربوط به حجاب در موج سوم پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان ارائه کرده است و تحلیل و تبیین این داده ها مستلزم توجه صاحب نظران و متن های تحلیلی بعدی است.

همچنین یادآوری می شود که اخیرا نیز پژوهش هایی منحصرا راجع به پوشش و حجاب انجام شده است که آخرین آن، موج دوم پیمایش ملی-فرهنگی پوشش و حجاب در زندگی روزانه زنان کشور عزیزمان ایران است که در سال ۱۳۹۵ با ۵۰۰۰نمونه شهری و روستایی، به وسیله معاونت پژوهشی و آموزشی شرکت تبلیغات اسلامی انجام شده است هست. قوت قابل ملاحظه پیمایش اخیر، آن است که علاوه بر پرسش از اعتقاد به حجاب و الزام آن، میزان مراعات حجاب و نوع پوشش زنان در موقعیت های متفاوت نیز سنجیده شده است که امید است نتیجه های آن پژوهش نیز جهت استفاده عموم مردم منتشر شود.

عصر ایران

واژه های کلیدی: ایران | تصویر | ایرانی | بدحجابی | ایرانیان | اخبار اجتماعی