مرد کبریتی

عبارات مهم : ایران

جهت من که از نسل دهه شصتی ها هستم سرگرم کننده ترین کار دوران کودکی، جمع کردن تصویر های بازیگران و برچسب های آدامس لاویز و تصویر برگردان بود. ولی حالا بعد از گذشت سال ها، اسباب کشی های مدام و اضافه شدن وسایل تازه دیگر هیچ کدام ارزش را ندارم. راستش هر سال تلاش می کنم وسایل اضافی کشوها و کمد را دور بریزم و جایی جهت وسایل تازه باز کنم، ولی گزینش و تفکیک دور ریختنی ها و دورنینداختنی ها هم هنری می خواهد که من ندارم؛ همان رفتاری که کلکسیون داران به صورت حرفه ای با اشیای مورد علاقه ارزش پیش می گیرند و سال ها صبورانه و باعشق مجموعه های ارزش را نگهداری می کنند. «مهدی غیاث» کلکسیون دار کبریت یکی از همان افرادی است که از ١۴سالگی نخستین قوطی کبریت را خرید و بعد از آن تا سال ها پول توجیبی اش را صرف خرید جعبه های جالب کبریت کرد و بعد از چندین سال هنگامی که قوطی های کبریتش را شمارش کرد به بیش از ٣٠٠ عدد رسیده بودند. حالا ٣۵ سال از آن روزها می گذرد و مجموعه کبریت های او به ١١ هزار عدد رسیده است.

چند سال تان است و اهل کجا هستید؟
۵۵ سالم دارم و در پایتخت کشور عزیزمان ایران متولد شده است ام.

تحصیلا ت آکادمیک دارید؟
فوق لیسانس مهندسی متالوژی هستم.

آقای غیاث شغل مهم شما چیست؟
کارمند بازنشسته دولتم.

چند سال است که کبریت جمع آوری می کنید؟
بیش از ٣۵ سال است که به صورت حرفه ای و تخصصی شروع به جمع آوری کبریت کرده ام.

نخستین بار چه زمانی قوطی کبریت در دست گرفتید؟
از دوران نوجوانی به قوطی های کبریت علاقه داشتم. این عنوان به سال ١٣۵۴ باز می گردد. زمانی که من ١۴ سال داشتم و هنوز دانش آموز بودم، تصویرهای روی قوطی های کبریت توجه ام را جلب می کرد و پول تو جیبی ام را جهت خرید آنها خرج می کردم. بعد از چند سال این عنوان برایم جدی تر شد. سال ١٣۵٩ در نمایشگاه بین المللی پایتخت کشور عزیزمان ایران یک کبریت از غرفه هلند گرفتم و کدگذاری کردم؛ کد ۵٩,٠١. این شروع رسمی تر مجموعه داری کبریت بود که تا امروز هم ادامه پیدا کرده است.

چه شد که تصمیم گرفتید کلکسیون دار شوید؟
من سال ها کبریت جمع آوری می کردم، ولی ایده مجموعه داری سال ۶۶ به ذهنم رسید. برنامه دیدنی ها که مجری آن جلال مقامی بود، یک مجموعه دار کبریت به نام آقای روانپور را در برنامه اش نشان داد. این برنامه خیلی توجه ام را جلب کرد و به خاطر شباهتی که بین کار من با ایشان وجود داشت، تصمیم گرفتم به صورت حرفه ای این کار را انجام دهم. بعد از آن هم هر وقت مسافرت خارجی می رفتم بیشترین توجهم به قوطی های کبریت بود و مدل های مختلفش را می خریدم. بعد از مدتی تعداد کبریت هایم را شمردم که به حدود ۴٠٠ قوطی رسیده بودند، آن وقت بود که گفتم بعد دیگر من مجموعه دار هستم و این راه را تا به امروز ادامه دادم.

کلکسیون یعنی چی؟ یک نوع عادت و وسواس نسبت به اشیاست یا یک جور پرکردن اوقات فراغت؟
کلکسیون یعنی نگهداری، دسته بندی، شناسایی و جمع آوری یک سری اشیا که دارای یک وجه یکسان هستند. این اشیا از لحاظ رنگ، جنس، طرح و سایز می توانند با هم متفاوت باشند. مجموعه داری در ردیف سرگرمی سالم واقع شده است است و اوقات فراغت را پر می کند. به نظر من کار جالب و خاطره انگیزی است و در کنار اینها به دقت و تیزبینی انسان هم کمک می کند. ضمن این که می تواند جنبه بیزینسی و تجارت هم داشته باشد، چراکه معمولا بسیاری از اشیا به مرور وقت به علت قدمتی که پیدا می کنند، ارزشمند می شوند و ارزش ریالی ارزش اوج می رود.

کلکسیون تمبر، سکه و اسکناس و حتی ماشین یا ساعت زیاد بین مردم اسم درآورده اند و کمتر کسی به فکر جمع آوری و مجموعه داری کبریت افتاده هست. پرسش من از شما این است که آیا کبریت را گزینش کردید؟
کبریت پرتنوع ترین آیتم کلکسیونی در دنیاست، یعنی اگر بخواهیم انواع قوطی های کبریتی که در دنیا تولید شده است را شمارش کنیم، میلیون ها نوع و شکل دارند. ولی چیزهایی مثل تمبر یا سکه و اسکناس و غیره تعدادشان محدود است و تنوع زیادی ندارند.

این تنوعی که از آن می گویید مربوط به چوب کبریت است یا جعبه و قوطی ها؟
چوب کبریت تنوع دارد، ولی بیشترین تنوع برمی گردد به جعبه ها و نوع بسته بندی که در اندازه های متفاوت با جنس مقوایی، چوبی یا فلزی ساخته می شوند و خیلی جالب هستند.

الان چند تا کبریت دارید؟
این روزها فندک استفاده بیشتری دارد، به همین علت رفته رفته کبریت ها خریداران ارزش را از دست دادند و بعضی از کارخانه های تولید کبریت در کشور هم تعطیل شدند.

بیشترین تنوع و تولید کبریت ها مربوط به چه دوره و زمانی است؟
کبریت نخستین رسانه تبلیغاتی در دنیا بود، یعنی در سوئد و انگلیس تبلیغ کالاهای صنعتی روی جعبه های کبریت چاپ می شدند. کم کم این روند به چاپ تصویر اماکن تاریخی، اشخاص مشهور فرهنگی و هنری و حتی شعارهای متفاوت نیز کشیده شد. بنابراین قبل از اختراع تلویزیون و رادیو از قوطی های کبریت به عنوان رسانه تبلیغاتی استفاده می شد؛ به تبع کبریت های قدیمی در سراسر دنیا تولیدات میلیونی داشتند. بنابراین در کشور عزیزمان ایران نیز از سال١٣٢۵ تا ١٣۵٧ کارخانجات تولید کبریت زیاد بودند و در آن دوره کبریت ها تنوع خیلی بیشتری داشتند.

چه کشورهایی عالی ترین مدل های کبریت را تولید می کنند؟
سوئد عالی ترین کبریت های دنیا را دارد. سوئدی ها به عنوان تولید کننده کبریت های بی خطر، تولیدات متنوعی دارند و جزو عالی ترین سازنده های کبریت هستند. ضمن این که سوئد در بیش از ٨٠ کشور دنیا نیز خط تولید کبریت بی خطر را ایجاد کرده هست، یعنی الان ماشین آلات اتوماتیک کبریت سازی در کشور عزیزمان ایران هم سوئدی هستند. البته کبریت های آمریکایی و چینی ها هم خیلی خوب هستند.

امروزه تولید کبریت های ایرانی چه فرقی با گذشته دارد؟
درحال حاضر زیاد کارخانه های تولید کبریت در کشور عزیزمان ایران تعطیل شده است اند، الان ٣ تا ۴ کارخانه کبریت سازی در کشور عزیزمان ایران فعالیت می کنند، ضمن این که کیفیت ارزش نسبت به کبریت های خارجی پایین تر است.

مجموعه داری اشیای متفاوت ضمن تحمیل هزینه، نیازمند صرف وقت هست. می خواهم بدانم در تمام این سال ها که کبریت جمع آوری می کنید، همسر یا نزدیکان تان چه واکنشی داشتند؟ اعتراض کرده اند که به عنوان نمونه این چه کاری است انجام می دهی و به جای اینها می توانی فلان چیز را بخری؟
چرا تقریبا هر لحظه با این پرسش روبه رو شده است ام (با خنده)، ولی هیچ وقت نتوانستم جواب قانع کننده ای به آنها بدهم. به نظر من هر فردی در زندگی اش به یک چیزهایی علاقه دارد. من این عنوان را از لحاظ روانشناسی بررسی کرده ام و براساس این علم ٩۰ درصد انسان ها به یک شی یا وسیله ای علاقه دارند و در طول زندگی ارزش آن را خریداری یا جمع آوری می کنند. ولی بعضی ها به صورت غیرحرفه ای این کار را انجام می دهند و عده ای به صورت حرفه ای. به عنوان نمونه من با خیلی از دوستانم که صحبت می کنم، متوجه می شوم آنها سکه یا اسکناس یا حتی تصویر جمع می کنند.

کلکسیونر زن و آقا دارد؟
من هر لحظه این را گرفته ام که زن ها ذاتا کلکسیونر هستند. (با خنده) به عنوان نمونه همان میز لوازم آرایش بعضی از زن ها حدود ۴٠ تا ۵٠قلم لوازم آرایش از یک مارک با رنگ های متفاوت دارند. یا به عنوان نمونه دهها شال با مدل های متفاوت در کمد لباس ارزش وجود دارد، بنابراین اگرچه کلکسیونربودن ربطی به جنسیت ندارد، ولی تصور می کنم اگر زن ها به مجموعه داری حرفه ای علاقه مند باشند، در این مسیر موفق خواهند شد.

تابه حال از کبریت های کلکسیون تان استفاده نکرده اید؟
نه هیچ وقت به کلکسیونم دست نمی زنم، ولی بعضی وقت ها بعضی از کبریت ها تکراری و مشابه هم هستند، بنابراین آنها را کنار می گذارم و اگر نیاز باشد از همان ها استفاده می کنم.

آیا فندک جمع نکردید؟
کبریت قشنگ تر هست. کبریت ها جعبه دارند و سایزهای متفاوت و تصویرهای روی آنها خیلی جالب هست. من به کبریت علاقه بیشتری دارم.

تابه حال با کلکسیونرهای خارجی که مشابه کار شما را انجام دهند، برخورد داشته اید؟
بله، از طریق اینترنت با خیلی از کلکسیونرهای کبریت در دنیا آشنا شدم و حتی با یکدیگر رابطه داریم. من جهت آنها کبریت های ایرانی را می فرستم و آنها هم جهت من کبریت های کشورشان را می فرستند.

پست کردن کبریت مشکلی ندارد؟
به هرحال کبریت جزو مواد آتش زاست و به همین علت پست هوایی آن مسئله هست، به همین خاطر باید چوب کبریت ها را از داخل جعبه ها برداریم و فقط همان قوطی یا اصطلاحا جلدش را جهت هم بفرستیم.

بسته بندی و جلدهای کبریت ها چه انواعی دارند؟
اگرچه مردم زیاد جعبه های کبریت مقوایی به چشم ارزش خورده هست، ولی سال ها قبل تا اواسط دهه ۴٠، بعضی از جعبه کبریت ها چوبی بودند. الان بسته بندی های تازه کبریت ها به صورت فلزی و پلاستیکی هم تولید می شود.

آقای غیاث به کارخانه ها سفارش کبریت هم داده اید؟ مثل آقای عاصمی که معروف است تصویر مشاهیر را به کبریت توکلی سفارش دادند….
من از تمام کارخانه های کبریت سازی داخل کشور دیدار کرده ام. تصویر مینیاتورهای ایرانی را روی جعبه های کبریت زدند به اسم شاهکارهای نگارگری. این مینیاتورهای شناسنامه دار ایرانی از کتاب شاهکارهای نگارگری گزینش شده است بودند و کارخانه کبریت سازی توکلی آن را تولید کرد.

تابه حال تصویر خودتان را هم روی کبریت چاپ کرده اید؟
تا حالا نه. ولی دوست دارم یک سری آثار باستانی یا کوه های کشور عزیزمان ایران را روی جعبه های کبریت چاپ کنیم. این کار جنبه فرهنگی، آموزشی و تشویق مردم به حفظ محیط زیست و آثار باستانی را دارد.

هزینه ای که جهت کلکسیون تان می کنید چقدر است؟ منظورم این است که ارزان ترین و گران ترین کبریت ها چقدر قیمت دارند؟
الان کبریت های ایرانی بین ١٠٠ تا ٢٠٠تومان قیمت دارند، ولی کبریت های قدیمی و نایاب به قیمت های بالاتری هم به فروش می رسند. از طرف دیگر، کبریت های خارجی گران تر هستند و چون هزینه پستی هم می خورند، قیمت ارزش زیاد می شود. ارزان ترین کبریت خارجی هنگامی که به دست ما می رسد حدود ۵ تا ۶هزارتومان هست. ولی راستش من دوست ندارم در رابطه با قیمت و پول صحبت کنم، چراکه زیاد جنبه فرهنگی این کار را دوست دارم و کلکسیونری کبریت جهت من جنبه اقتصادی و تجاری ندارد.

کبریت وسیله ای آتش زاست و گوگرد چوب کبریت ها ممکن است تحت شرایطی باعث خطر آتش سوزی شوند. تدابیر خاصی جهت نگهداری از کلکسیون کبریت های تان دارید؟
دشمن مهم کبریت رطوبت هست. با این تعریف کبریت ها باید از رطوبت، فشار و نور خورشید دور باشند. در مواقعی که می خواهیم در نمایشگاه ها آنها را جهت بازدیدکنندگان به نمایش بگذاریم، آن را داخل تابلوهای مخصوصی قرار می دهم و در مواقع دیگر و در داخل منزل ام آنها را درون کارتن هایی که ضدرطوبت و مقاوم هستند، نگهداری می کنم.

اگر یک روز بفهمید کلکسیون تان از بین رفته هست، چه حالی پیدا می کنید؟
طبیعتا خیلی ناراحت می شوم! من از نوجوانی کبریت جمع کرده ام و تا این سن و سال این کار جزیی از زندگی ام شده است هست. قدمت بخشی از کلکسیون کبریت های من به بیش از ٩٠ سال هم می رسد و دیگر هم وجود ندارند که بتوانم جایگزین ارزش کنم. به نوعی می توانم بگویم خیلی به آنها وابسته شده است ام.

شما موسس انجمن مجموعه داران کبریت هستید. این انجمن چه کاری انجام می دهد؟
این انجمن حدود ٢٠٠عضو فعال دارد. در این انجمن برنامه های نمایشی، آموزشی و حراج داریم.

لزوم تشکیل انجمن کلکسیون داران چیست؟
دولت و سایر دست اندرکاران فرهنگ مانند شرکت میراث فرهنگی و شهرداری ها از کلکسیون داران حمایت نمی کنند و اصلا شاید این عنوان جهت ارزش مهم هم نباشد، بنابراین افرادی که سال ها وقت و زندگی خود را صرف جمع آوری مجموعه ای از اشیا کرده اند، به طور قطع دوست دارند از تجربیات دیگران و افرادی که مشابه خودشان کار کرده اند، استفاده کنند. این نوع انجمن ها باعث آشنایی کلکسیون داران با یکدیگر، اطلاع رسانی و ساختن فرهنگ می شود.

جهت برگزاری نمایشگاهی از کلکسیون تان حمایت می شوید؟
راستش نه! معمولا آدم هایی که مسئولیت دارند، افراد خوش ذوق و فرهنگی نیستند، به همین خاطر با وجود این که می توانیم در موزه ها، گالری ها، فرهنگ سراها و سرای محلات، نمایشگاهی از کلکسیون های مان برگزار کنیم، ولی معمولا این فضا ها را در اختیار ما قرار نمی دهند.

دلیلش چیست؟
شاید لزومش را حس نمی کنند یا سلیقه اش را ندارند.

در صحبت های تان به بعد فرهنگی کلکسیونربودن اشاره کردید. مجموعه داری به خصوص جمع آوری کبریت چه تأثیری روی فرهنگ دارد؟
تصاویری که روی کبریت های هر کشوری چاپ می شوند، بخشی از فرهنگ، آداب و رسوم و آثار باستانی گردشگری یا صنایع دستی و هنر آن کشور را نشان می دهد، بنابراین در مراوداتی که کلکسیونرهای کبریت در سراسر دنیا با یکدیگر دارند، فرهنگ کشورها درحال انتقال به یکدیگر هست. به عنوان نمونه در کبریت های روسی معمولا تصویر فضانوردها یا صنایع دستی چاپ می شود. به همین ترتیب هنگامی که ما نیز کبریت های ایرانی را به کشورهای خارجی می فرستیم، مردم آن جا هم با فرهنگ ما آشنا می شوند. به نظر من تصویرهای روی جعبه های کبریت هویت و فرهنگ کشورمان را خیلی راحت و راحت به دنیا معرفی می کند. از طرف دیگر، این تصویرهای روی جعبه های کوچک، ارزان قیمت و قابل دسترس جهت همه مردم، جنبه اطلاع رسانی هم دارد. به عنوان نمونه روی بعضی از جعبه های کبریت آثار باستانی چاپ می شوند و در پشت جعبه مختصری در رابطه با آن نوشته می شود. خود من خیلی وقت ها با آثار باستانی کشور از روی همین تصویرهای و توضیحات روی جعبه های کبریت آشنا شدم یا به عنوان نمونه چاپ تصویر حیوانات رو به انقراض کشور نیز جنبه اطلاع رسانی دارد. درواقع جعبه های کبریت شبیه یک رسانه کوچک هستند که اگر به آنها توجه کنیم، به طور قطع به بالارفتن سطح آگاهی و اطلاعات عمومی مان نیز کمکمی کند.

آیا دیگر از تولید و فروش کبریت استقبال نمی شود؟
این عنوان فقط مختص کشور عزیزمان ایران نیست. در خیلی از کشورهای دنیا هم کبریت ها بازار قدیم را ندارند و حتی بعضی از کارخانه های کبریت سازی خارجی یا عوض کردن تولید داده اند یا کبریت تولید نمی کنند. با این حال، امروزه کبریت ها در تمام دنیا یا به عنوان یک کالای تبلیغاتی تولید می شود یا کالای لوکس.

شما با مجموعه داران زیادی در کشور عزیزمان ایران آشنایی دارید، تا به حال پیش آمده با کلکسیونری روبه رو شوید که مجموعه اش جهت تان جالب تر از کبریت های خودتان باشد؟
راستش من تک تک کبریت های مجموعه ام را با ذوق و سلیقه خودم تهیه کرده ام و قطعا بیش از هر کلکسیون دیگری به چشمم می آید، بنابراین هیچ وقت حسرت کلکسیون دیگری را نخورده ام، ولی گاهی پیش آمده که بعضی از مجموعه ها برایم جالب بوده اند. به عنوان نمونه یک زن جوانی پاک کن های فانتزی جمع آوری می کرد و این کارش جهت من خیلی جالب و جالب بود.

یک نوعی از کبریت در فیلم های قدیمی بود که به کف کفش می کشیدند و آتش می گرفت. از آن نوع کبریت هم در کلکسیون تان دارید؟
بله. اینها کبریت های آمریکایی هستند و به نام ANY Strike . یعنی به هر جایی که بکشید، جنبش می شود و آتش می گیرد. اینها چند نوع هستند و نوع معروفش که در فیلم ها هم بازیگران کابویی از آنها استفاده می کردند، سرش فسفر سفید است و این فسفر در اثر سایش و اصطکاک آتش می گیرد.

به عنوان آخرین سوال، اگر به شما پیشنهاد شود که کلکسیون تان را با یک چیز ارزشمند و گران قیمت عوض کنید، قبول می کنید؟
فکر نمی کنم بتوانم قبول کنم. نه تنها کلکسیون بلکه من دو تا کبریت دارم که بی نظیر هستند و حتی همان دو تا جعبه کبریت را هم دوست ندارم از دست بدهم، چه برسد به کل کلکسیون.

مرد کبریتی

روزنامه شهروند

واژه های کلیدی: ایران | تصویر | کبریت | مجموعه | ایرانی | اخبار گوناگون