پادگان ذلت در تهران

عبارات مهم : ایران

احمد حکیمی پور، عضو سابق شورای شهر تهران: بر اساس ضوابط میراث فرهنگی اگر قابلیت تاریخی پادگان ٠۶ مشخص شود، قانون اجازه ساخت و ساز آن را نمی دهد جعفر خطیر، مسئول رسانه های نیروی زمینی ارتش در گفت وگو با «شهروند»: تصمیم قطعی برای مزایده یا فروش پادگان ها گرفته نشده است

پادگان‌خواری در پایتخت کشور عزیزمان ایران

پادگان های شهری یکی بعد از دیگری تخلیه می شوند ولی هنوز معلوم نیست داخل آن حصارهای پرخاطره قرار است چه تصمیمی رقم بخورد. تاکنون پادگان های قلعه مرغی و پادگان ٠۶ پاسداران تخلیه شده است اند که البته تکلیف اولی با فرمان مقام معظم رهبری با تبدیل بخشی از آن به عنوان بوستان ولایت مشخص شده است هست. حالا چند روزی است که با خشک شدن درختان پادگان ٠۶ منطقه پاسداران عنوان خروج پادگان ها بر سر زبان ها افتاده هست. بخشی از این نگرانی ها برای تخریب میراث تاریخی این مکان هاست و بخشی دیگر مربوط به تبدیل درخت های سبز محوطه به ساختمان های غول پیکر و البته روایت ها از نتیجه مذاکرات مسئولان نیروی زمینی ارتش، شهرداری و وزارت راه وشهرسازی همچنان در ابهام است.

حالا چند روز از سخنان حمید فرخ نژاد، بازیگر که منزل اش روبه روی پادگان ٠۶ در پاسداران هست، جهت تشکیل کمپینی به منظور آنچه او نجات این پادگان می داند، می گذرد. بعد از سخنان حاکی از نگرانی او راجع به وضع این پادگان قدیمی و درختان آن، حالا مسئول رسانه های نیروی زمینی ارتش در گفت وگو با «شهروند» راجع به آخرین مذاکرات تعیین تکلیف پادگان ها در شهرها از خروج دو پادگان ٠٢ قلعه مرغی و ٠۶ پاسداران می گوید. به گفته او، کار تخلیه آنها به پایان رسیده است.

احمد حکیمی پور، عضو سابق شورای شهر تهران: بر اساس ضوابط میراث فرهنگی اگر قابلیت تاریخی پادگان ٠۶ مشخص شود، قانون اجازه ساخت و ساز آن را نمی دهد جعفر خطیر، مسئول

با این توضیح که تخلیه پادگان ها تنها در شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران نیست:

«در شهرهایی مانند مشهد، بیرجند، تبریز، ساری و در برخی شهرهای دیگر هم پادگان هایی در حوزه شهری وجود داشت که براساس دستورالعمل ستاد کل نیروی مسلح به سمت نوسازی رفتند و از شهر خارج شده است اند.» جعفر خطیر اعتقاد است که برای این موارد حتما باید ستاد کل نیروهای مسلح تصمیم گیری کند یا برای آنها قیمت گذاری کند، درحالی که هنوز هیچ تصمیم قطعی برای این اراضی و کاربری آنها گرفته نشده هست. او در توضیح تعیین تکلیف برای این اراضی از قدمت و سابقه تاریخی این مکان ها یاد کرد که باید با رایزنی ها دستوراتی راجع به آنها صادر شود.

اما عنوان تخریب فضای درونی پادگان ٠۶ پاسداران که از چند روز قبل با حرف های حمید فرخ نژاد در صدر خبرها نشسته هست، از نظر اعضای شورای شهر قابل پیگیری هست. علی اعطا، سخنگوی شورای شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران دیروز در نشست خبری که بعد از جلسه شورای شهر داشت، در این باره توضیح داد: «براساس رأی کمیسیون ماده ۵، ٧٠ درصد سطح این پادگان باید در اختیار شهر و ٣٠ درصد از سطح پادگان نیز باید متعلق به ارتش باشد.

پادگان‌خواری در پایتخت کشور عزیزمان ایران

براساس این مصوبه ارتش می تواند در بخشی از این ٣٠ درصد ساخت وساز کند که درحال حاضر هم، ساخت وسازش طبق قاعده جلو رفته است و تنها موضوعی که مطرح هست، بحث عدم پیگیری مناسب به درختان است که آن عنوان را پیگیری می کنیم، وگرنه بحث سوداگری در کار نیست.» حمید فرخ نژاد که منزل اش در همسایگی پادگان ٠۶ پاسداران هست، چند روز قبل در این باره گفت: «ادامه یافتن این وضع جهت محوطه تاریخی پادگان ۰۶ جنایت در حق تاریخ، جغرافیا و محیط زیست محسوب می شود.» گزارش ها البته نشان می دهد که در سه سال گذشته درخت های این پادگان درحال خشک شدن است و ساختمان وضعیت خوبی ندارد.

تصویب یک قانون، ماجراهای بعد

سال ٨٨ بود که بعد از ۴ سال طرح موضوع، آخر نمایندگان مجلس شورای اسلامی «قانون فروش و انتقال پادگان ها و سایر اماکن نیروهای مسلح به خارج از حریم شهرها» را تصویب کردند تا شهرداری و وزارت راه وشهرسازی براساس یک چارچوب مشخص برای خرید و انتقال اراضی نظامی و پادگان ها اقدام کنند تا در نهایت زمین های آزادشده برای کمبود سرانه های خدماتی شهر به کار گرفته شود ولی با گذشت بیش از ٨ سال از تصویب هنوز تکلیف خیلی از این اراضی مشخص نیست. احمد حکیمی پور، عضو سابق شورای شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران در گفت وگو با «شهروند» راجع به دلیل به نتیجه نرسیدن مذاکرات در این چند سال به پیچیده بودن این پروسه اشاره کرد: «درباره این پادگان ها مراجع نظامی باید تصمیم گیری کنند ولی به نظر می رسد که شهرداری و سایر نهادها هم برای خرید اراضی مشکلات نقدینگی داشته باشند، ضمن اینکه نهادها باید زمین هایی برای جایگزینی این اراضی مشخص کنند. بنابراین تعیین تکلیف برای پادگان ها کار زمانبر و سنگینی است.»

احمد حکیمی پور، عضو سابق شورای شهر تهران: بر اساس ضوابط میراث فرهنگی اگر قابلیت تاریخی پادگان ٠۶ مشخص شود، قانون اجازه ساخت و ساز آن را نمی دهد جعفر خطیر، مسئول

او اعتقاد است که البته در دوره گذشته مدیریت شهری هم مذاکرات خوبی انجام گرفته است تا برای واگذاری پادگان هایی که در مسیر شریان های اصلی شهر هستند، به تفاهم برسند ولی مذاکرات هنوز نتیجه نداده است: «مدیریت شهری جدید باید این مباحث را تا حصول نتیجه پیگیری کند.» حکیمی پور راجع به پادگان ٠۶ پاسداران این را هم گفت که براساس ضوابط میراث فرهنگی اگر قابلیت تاریخی این اراضی مشخص شود، قانون اجازه ساخت وساز آن را نمی دهد: «مراجع قانونی با توجه به مستنداتی که از ثبت اثر به عنوان یک اثر تاریخی دارند، می توانند این مسأله را پیگیری کنند.»

بر اساس آنچه که در «قانون فروش و انتقال پادگان ها و سایر اماکن نیروهای مسلح به خارج از حریم شهرها» آمده هست، این اراضی برای خروج از شهرها با سه روش مزایده، توافق یا فروش قابلیت معامله دارد و منابع مالی خرید این زمین ها هم باید در بودجه سنواتی دولت یا از طریق عرضه اوراق همکاری دیده شود. شهرداری هم می تواند بعد از تعیین تکلیف برای نحوه تملک، این اراضی را به وسیله وزارتخانه های دفاع، راه وشهرسازی و کشاورزی، عرصه های آزادشده به نفع شهر در اختیار بگیرد.

پادگان‌خواری در پایتخت کشور عزیزمان ایران

درمجموع ٢٨٧٣ هکتار از مساحت پایتخت کشور عزیزمان ایران تحت مالکیت مراکز نظامی و پادگان ها است که تقریبا ۵١٩ هکتار از آن قابلیت خروج از پایتخت کشور عزیزمان ایران را دارد. این قانون به وزارت راه وشهرسازی، شهرداری یا سایر دستگاه های اجرایی اجازه داده بود تا با هماهنگی وزارت دفاع، عرصه و اعیان پادگان ها به جز مراکز علمی، پژوهشی، درمانی و مسکونی نیروهای مسلح، اماکن نیروهای مقاومت بسیج، ناجا، وزارت دفاع و سپاه انصار که از این قانون مستثنی هستند را به قیمت کارشناسی روز خریداری و یا آن که جهت جابه جایی آنها اقدام و توافق کنند. به این صورت که ارزش زمین به صورت تفکیک نشده معادل ۳۵ درصد ارزش کاربری مسکونی تفکیک شده است و همجوار این املاک قیمت گذاری شده است و خریداری یا توافق شود.

پژمان پشمچی زاده، معاون سابق معماری و شهرسازی شهرداری پایتخت کشور عزیزمان ایران هم سال گذشته «دشواری در تأمین منابع مالی» و «نبود مدیریت یکپارچه جهت ایجاد هماهنگی های لازم» را دلیل اجرانشدن این قانون دانست. با اینکه شهرداری پایتخت کشور عزیزمان ایران بر اساس قانون مکلف بر اجرای این قانون هست، ولی برخی مدیران شهری معتقدند که تعیین تکلیف برای این اراضی به شهرداری ربطی ندارد و شورایعالی معماری و شهرسازی کشور در حال مذاکره برای این اراضی هست؛ البته پیگیری های بیشتر خبرنگار «شهروند» از مسئولان شهرداری و وزارت راه و شهرسازی تا ساعت تنظیم گزارش بی نتیجه ماند.

امیر سرتیپ دوم مسعود باقری، معاون مهندسی نیروی زمینی ارتش در آبان ماه سال گذشته هم گفته بود که سال پیش بحث جابه جایی پادگان ها و اراضی نیروهای مسلح از مناطق شهری به خارج از شهرها مطرح شد تا این اراضی از کاربری نظامی به کاربری شهری تبدیل شود: «براساس قانون اجرای این دستور بر عهده وزارت دفاع بود و ارتش نیز بارها به دولت اعلام کرد در خارج از شهرها نیازمند پادگان هست، وزارت دفاع به وظیفه خود عمل نکرد و ارتش جمهوری اسلامی کشور عزیزمان ایران خود به صورت مستقیم در این زمینه ورود پیدا کرد. اعتبارات دولتی در این راستا محقق نشده است با این حال در ٢۶ مرکز استان و شهرستان بزرگ که پادگان آنها داخل شهرها هستند به دنبال جابه جایی پادگان ها هستیم.»

براساس قانون مصوب مجلس در تفکیک اراضی پادگان ها، ۴٣,۵ درصد از این اراضی جهت خدمات شهری ازجمله فضای سبز و معابر شهری در نظر گرفته خواهد شد ولی بقیه اراضی قابلیت تغییر کاربری به مسکونی، تجاری و اداری برای تامین درآمد ساخت پادگان را دارد.

از «باغ شاه» تا «جی»، «جمشیدیه» و «عشرت آباد»

با این که در روزهای گذشته بیش از همه پادگان ٠۶ بر سر زبان ها افتاده ولی بقیه پادگان های قدیمی پایتخت کشور عزیزمان ایران هم در سال های گذشته، ماجراهای زیادی را از سر گذرانده اند. پادگان ٠۶ همان طور که آمد، عمارت های قاجاری محوطه نظامی پادگان ۰۶ ارتش در چهارراه پاسداران پایتخت کشور عزیزمان ایران رو به ویرانی است و درخت های کهنسالش از سه سال پیش خشک شده. با وجود ارزش میراثی این پادگان و هویتی که در خود دارد، زمزمه تغییرکاربری آن بر سر زبان ها افتاده و درحالی که از سه سال پیش تخلیه شده، گفته می شود قرار است به مجتمع تجاری یا بانک تبدیل شود. با این حال شورای شهر قول داده که پادگان ٠۶ را نجات دهد.

«حر»؛ پادگان باغ شاه

میدان حر که به داشتن مجسمه و پادگانی که در خود دارد معروف هست، زمانی به باغ شاه معروف بود. محدوده وسیع جنوب غربی خیابان امام خمینی(ره) باغ وسیعی بود که از دوران ناصری، باغ شاه خوانده می شد. از باغ شاه که زیاد از ١٠٠ سال پیش منتهی الیه غربی پایتخت کشور عزیزمان ایران بود، پادگان حر باقی مانده هست. سال ١٣۶١ بود که این میدان و پادگان قدیمی آن به حر تغییر نام داد. این جا روزگاری تفرجگاه ناصر الدین شاه قاجار بود و بسیاری از رویدادهای مهم در آن اتفاق افتاد.

پرواز در پادگان قلعه مرغی

سال ۱۳۰۰ بود که قلعه مرغی را ساختند. این پادگان اکنون نخستین پایگاه هوایی پایتخت کشور عزیزمان ایران آشنا می شود. اوایل ماه مهر بود که طرح موزه شدن این پادگان مطرح شد، طرحی که البته زمانی از سوی شهید ستاری عنوان شده است بود. ۶ سال پیش ولی دور از سابقه این مکان، فرودگاه و پادگان قلعه مرغی به بوستان ولایت تبدیل شد. احمد مسجدجامعی، عضوشورای شهرتهران عنوان تبدیل این مکان به موزه را در نهمین جلسه شورای شهر مطرح کرد: «با توجه به این که پادگان قلعه مرغی آشیانه هایی دارد که از بعد تاریخی و معماری ممتاز هستند؛ پیشنهاد می دهم در این مکان موزه نیروی هوایی افتتاح شود.»

پادگان ولیعصر؛ عشرت آباد

عمارت کلاه فرنگی یا کاخ عشرت آباد بنای تاریخی آشنا شده است ای است که ناصرالدین شاه بعد از نخستین سفرش به فرنگ، هوس کرد که آن را بسازد. این عمارت در میدان سپاه و در پادگان عشرت آباد یا ولیعصر جای گرفته هست؛ یکی از کاخ های ییلاقی ناصرالدین شاه که بعد از سرنگونی قاجار، کاخ و منزل های اطراف آن به شهربانی واگذار شد و تاریخش به نظامیان گره خورد. این جا جایی است که در ١۵ خرداد ۴٢ ، امام خمینی(ره) به مدت یک ماه و هفت روز در زندانش بازداشت شد و سالیانی گذشت تا به گارد پهلوی تحویل داده شود.

پادگان عشرت آباد بعد از پیروزی انقلاب از سوی نیروی های سپاه پاسداران مصادره شد و بعدها به نیروی هوایی سپاه تخصیص داده شده است پیدا کرد و نامش عوض شد: «پادگان ولیعصر» تاریخ تحول بسیاری در این بنا پدید آورد چنان که از تمام بناهای محوطه کلاه فرنگی تنها کاخ مهم بر جای مانده هست. موضوعی که راجع به این پادگان جنجال برانگیز شد، ساخت و سازهای بسیاری در داخل آن بود، ساخت و سازی که کسی نتوانست جلوی آن را بگیرد و دست آخر سایه ای شد بر سر تاریخ کلاه فرنگی.

در دل هر پادگان، قصه ای است

| نصراله حدادی | پژوهشگر و پایتخت کشور عزیزمان ایران شناس|

پادگان هایی که اکنون در گوشه و کنار شهر می بینیم، در دل خود تاریخی نگه داشته اند. این سربازخانه ها با شاخصه ها و خاطره های منحصر به فردشان میراث این سرزمین اند و با وجود این در طول سالیان، بخش هایی از آنها از بین رفته یا عوض کردن کرده هست؛ مثل جمشیدیه، قلعه مرغی و جِی.

اغلب پادگان هایی که راجع به معماری آنها و تاریخشان صحبت می شود، در دوره رضاشاه شکل گرفته اند. رضاشاه در این باره دو استراتژی داشت؛ یکی زیاد کردن تسلط نظامی و دیگری تربیت افسران توانمند. هر کدام از این پادگان ها، هنگ های نظامی مختلفی را در برمی گرفتند و اهمیت ارزش در تقسیم قدرت بود.

وقتی از میراث تاریخی این مکان ها می گوییم، می توان باغ شاه را مثال زد؛ پادگانی که ساختمان های متعدد تاریخی در آن جای گرفته. مثل منزل تیمورتاش و تمام آثار بازمانده از ناصرالدین شاه در آن. در همین پادگان کسانی چون صوراسرافیل و ملک المتکلمین؛ یعنی نخستین شهدای راه قلم به خاک سپرده شدند. پادگان باغ شاه که اکنون «حُر» نام گرفته هست، روزگاری نخستین میدان اسبدوانی پایتخت کشور عزیزمان ایران بود و حتی طرح کودتا و بمباران مجلس، نخستین بار آن جا مطرح شد. باغ شاه در دوره رضاشاه اهمیت بسیاری داشت؛ چون هم به کاخ مرمر، محل اقامت او نزدیک بود و هم اهمیت نظامی آن غیر قابل انکار. دانشگاه امام علی کنونی یادگار دانشکده افسری سرنوشت رضاشاه هست. نخستین دانشگاه افسری پایتخت کشور عزیزمان ایران البته همان عمارت قزاق منزل ای است که در ضلع غربی میدان مشق قرار گرفته. افسران عالی رتبه بسیاری که این جا محل رفت و آمدشان بود، در نزدیکی میدان مشق منزل داشتند؛ مثل حبیب الله شیبانی. خودِ میدان حُر حتی بخشی از باغ شاه بود و در حال حاضر فرماندهی دانشگاه افسری در این پادگان هست. اینها همه اتفاقات مهمی است که پادگانی مثل باغ شاه را مهم می کند، راجع به این جا می توان یک کتاب نوشت.

درباره پادگان های بسیاری از این شهر می توان سخن های بسیار گفت؛ مثل پادگان جی در شمال غرب پایتخت کشور عزیزمان ایران که ساخته شد تا در مدیریت جنگ های نظامی کمک کننده باشد و پادگان های دیگری که هر کدام جهت هدفی ساخته شدند. با این همه پادگان باغ شاه باارزش ترین آنها بود. بخش هایی از این پادگان ولی با وجود ارزش تاریخی، در طول سالیان مسکونی و تجاری شده است است.

پادگان های دیگری هم بعدها دچار تحول شدند؛ به عنوان نمونه از پادگان جمشیدیه اکنون تنها بخش کوچکی باقی مانده؛ سرچهارراه امیرآباد- فاطمی و پادگان عشرت آباد که دست آخر تغییرات بسیاری به خود دید. نمونه دیگر پادگان قزل قلعه است که میدان میوه و تره بار شده. این پادگان نخستین مرکز دپوی سلاح در کشور عزیزمان ایران است و به همین علت به قزل قلعه معروف و بعدها به زندان تبدیل شد. در دل تمامی این پادگان ها تاریخی نهفته است که می توان قصه هر کدام را نوشت.

اخبار اجتماعی – شهروند /نیره خادمی- مهتاب جودکی

واژه های کلیدی: ایران | قانون | شهرداری | سپاه پاسداران | اخبار اجتماعی